Vichara Sagaram Chapter-6-Rev-01

அத்தியாயம்-6

(குருவேத முதலிய சாதனங்கள் மித்யாவென்ற விளக்கம்)

 
நான்காவது அத்தியாயத்தில் உத்தம அதிகாரியின் உபதேசத்தின் பிரகாரம் உரைக்கப்பட்டது. ஐந்தாவது அத்தியாயத்தில் மத்திம அதிகாரியின் உபதேசத்தின் பிரகாரம் உரைக்கப்பட்டது. இந்த அத்தியாயத்தில் கனிஷ்ட அதிகாரியின் உபதேசத்தின் பிரகாரம் உரைக்கப்படுகிறது.
 
யாருக்கு சந்தேகங்கள் விசேஷமாய் தோன்றுகின்றனவோ, அவர்களுக்கு புத்தி தீவிரமாமாயினும், அவன் கனிஷ்டாதிகாரியாவான். இந்த அத்தியாயம் யுக்திப் பிரதானமாதலால், கேட்ட அர்த்தத்தில் குதர்க்கம் தோற்றுபவனுக்கு உபயோகமாம். குதர்க்கத்தால் தூஷிக்கப்பட்ட புத்தியையுடையவன் கனிஷ்ட அதிகாரியாவான். அவனுக்கு உபதேசக் கிரமம் இந்தத் அத்தியாயத்தில் உள்ளது. சேதனத்தின் பின்னமான அக்ஞானமும் அதன் காரியமும் அனாத்மாவெனப்படும். அவ்வாத்ம பதார்த்தங்கள் அனைத்தும் கனவுப் போல மித்யாவாம். இந்த வார்த்தையினைக் கேட்டு இரண்டு சகோதரர்களுக்கும் எல்லா சந்தேகங்களும் நீங்கப்பெற்று முக்தி அடைந்திருப்பதனைப் பார்த்து தர்க்கதிருஷ்டி கேட்கின்றான்.
 
முன்பு அறியப்படாத பதார்த்தத்தின் ஞானம் கனவில் தோன்றுவது இல்லை. ஜாக்கிரத்தில் எதன் அனுபவ ஞானமுண்டாகின்றதோ அதன் ஸ்மரணம் கனவிலுண்டாகின்றது. ஆதலால், ஸ்மிருதி ஞானத்தின் விஷயமாக ஜாக்கிர பதார்த்தங்கள் சத்தியமாயிருத்தலால் கனவில் உண்டாகின்ற அவற்றின் ஸ்மிருதிரூப ஞானமும் சத்தியமேயாம். ஆதலால், கனவு திருஷ்டாந்தத்தினால் ஜாக்கிர பதார்த்தங்கள் மித்யாவென்று கூறுதல் பொருந்தாது.
 
வேறு பிரகாரத்தினால் கனவு ஞானத்தின் விஷயமாகிய பதார்த்தங்களின் சத்தியத் தன்மையினைப் பிரதிபாதனம் செய்வோம். வேறு பிரகாரத்தினால் சொப்பனத்தின் ஞானமும் அதன் விஷயமான பதார்த்தமும் சத்தியமாம் மித்யாவன்றாம். எதனாலெனின், சொப்பனாவஸ்தையில் ஸ்தூல சரீரத்தினை விட்டு லிங்க சரீரம் வெளியில் சென்று சத்தியமான பர்வதம் சமுத்திர முதலியவற்றினைப் பார்க்கின்றது. ஆதலால், சொப்பனம் மித்யாவன்றாம்.
 
ஜாக்கிர பதார்த்தங்களின் ஸ்மிருதி சொப்பனத்தில் கிடையாது. பூர்வகால சம்பந்தி பதார்த்தத்தின் ஞானம் ஸ்மிருதியாம். எங்ஙனம் முன் பார்த்த யானையின் அந்த யானை என்று ஸ்மிருதி உண்டாகின்றது. இந்த யானை எதிரில் நிற்கின்றது என்று உண்டாகின்ற ஞானம் ஸ்மிருதியன்றாம். பின்னரோ பிரத்யக்ஷமாகக் கூறப்படுகின்றது. கனவிலோ இந்த யானை எதிரில் நிற்கின்றது. இது பர்வதம், இது நதி என்ற ஞானம் உண்டாகின்றது. ஆதலால், ஜாக்கிரத்தில் பார்க்கப்பட்ட பதார்த்தங்களின் ஸ்மிருதி சொப்பனத்தில் இல்லை. பின்னரோ யானை முதலியவற்றின் பிரத்யக்ஷ ஞானம் உள்ளதாம்.
 
ஜாக்கிரத்தில் அறியப்பட்ட பதார்த்தங்களின் ஞானமே சொப்பனத்தில் உண்டாகின்றது அறியப்படாத பதார்த்தத்தின் ஞானம் உண்டாகின்றதில்லை. ஆதலால், ஜாக்கிர பதார்த்தத்தின் ஞான சம்ஸ்காரத்தினால் சொப்பனத்தில் ஞானமுளதாம். சம்ஸ்கார ஜன்ய ஞானம் ஸ்மிருதி ரூபமாம். என்றிவ்வாறு சந்தேகப்பட்டால் அது பொருந்தாது. ஏனெனின், பிரத்யக்ஷ ஞானம் இரண்டு பிரகாரமாம். ஒன்று அபிக்ஞாரூபப் பிரத்யக்ஷம்  மற்றொன்று பிரத்தியபிக்ஞா ரூபப் பிரத்யக்ஷமாம்.
 
கேவலம் இந்திரிய சம்பந்தத்தினால் உண்டாகும் ஞானம் அபிக்ஞாப் பிரத்யக்ஷமாம். எங்ஙனம் இது யானை என்று கண் சம்பந்தத்தினால் உண்டாகும் யானையின் ஞானம் அபிக்ஞாப பிரத்யக்ஷமாம். முந்திய ஞானத்தின் சம்ஸ்காரத்தினாலும் இந்திரிய சம்பந்தத்தினாலும் உண்டாகும் ஞானம் பிரத்தியபிக்ஞாப் பிரத்யக்ஷமெனப்படும். எங்ஙனம் முன் பார்த்த ஞானம் அந்த யானை இது என்று உண்டாகின்றது. அது பிரத்தியபிக்ஞாப் பிரத்யக்ஷமெனப்படும்.
 
அவ்விடத்தில் முன் பார்த்த யானையினது ஞானத்தின் சம்ஸ்காரமும், யானையோடுள்ள கண்ணின் சம்பந்தமும், பிரத்யபிக்ஞாப் பிரத்யக்ஷத்திற்கு ஹேதுக்களாம். ஆதலால், சம்ஸ்கார ஜன்னிய ஞானம் ஸ்மிருதி ரூபமேயாம். ஆதலால், சம்ஸ்கார ஜன்னிய ஞானம் ஸ்மிருதி ரூபமேயாம் என்னும் நியமம் இல்லை. பின்னரோ பிரத்யபிக்ஞாப் பிரத்தியகஷமும் சம்ஸ்கார ஜன்னியமாம். ஆனால் இந்திரிய சம்பந்தமின்றிக் கேவலம் சம்ஸ்கார ஜன்னிய ஞானம் உண்டாயின், அது ஸ்மிருதி ஞானமெனப்படும்.
 
கனவில் யானை, முதலியவற்றில் ஞானம் கேவலம் சம்ஸ்கார ஜன்னியமன்று. பின்னரோ அது நித்திராரூப தோஷ ஜன்னியமாம். யானை முதலியவற்றைப் போலச் சொப்பனத்தில் கற்பிக்கப்பட்ட இந்திரியங்களுமிருக்கின்றன. ஆதலால், அவற்றின் ஞானம் இந்திரிய ஜன்னியமாம்.
 
சொப்பன பதார்த்தம் சாட்சி பாஸியமாம். இந்திரிய ஜன்னிய ஞானத்திற்கு விஷயமன்றாயினும், அவிவேகியின் திருஷ்டியினால் சொப்பனத்தின் ஞானம் இந்திரிய ஜன்னியமென்று சொல்லப்படுகின்றது. இவ்வாற்றால் சொப்பனத்தின் ஞானம் ஜாக்கிர பதார்த்தத்தின் ஸ்மிருதியன்றாம்.
 
நித்திரையினின்றும் விழித்துப் புருஷன் நான் சொப்பனத்தில் யானை முதலியவற்றைப் பார்த்தேன் என்று கூறுகின்றான். சொப்பனத்தில் யானை முதலியவற்றின் ஸ்மிருதி உண்டாகுமாயின், விழித்தபின் நான் கனவில் யானை முதலியவற்றினை ஸ்மரணம் செய்தேன் என்று கூறல் வேண்டும். இவ்வாறு ஒருவரும் கூறுவதில்லை. ஆதலால், ஜாக்கிர பதார்த்தங்களின் ஸ்மிருதி சொப்பனத்தில் இல்லை.
 
ஜாக்கிரகாலத்தில் கண்ட கேட்ட பதார்த்தங்களின் ஞானமே சொப்பனத்தில் உண்டாகின்றதென்னும் நியமமில்லை. பின்னரோ, ஜாக்கிரத்தில் அறியப்படாத பதார்த்தத்தின் ஞானமும் சொப்பனத்திலுண்டாகின்றது. எந்த ஜன்மத்திலும் ஒருபோதும் பார்த்தும் கேட்டுமிராததான விலக்ஷண பதார்த்தம் சொப்பனத்தில் சிலசமயங்களில் தோன்றுகின்றது. ஆதலால், அவற்றின் ஞானம் ஸ்மிருதி அல்ல.
 
இந்த ஜன்மத்தின் பதார்த்தங்களது ஞானத்தின் சம்ஸ்காரமே ஸ்மிருதிக்கு ஹேதுவாம் என்னும் நியமமில்லை. பின்னரோ அன்னிய ஜன்மத்தின் ஞான சம்ஸ்காரத்தினாலும் ஸ்மிருதியுண்டாம். ஏனெனின், அனுகூல ஞானத்தினால் பிரவிருத்தி உண்டாகின்றது. அனுகூல ஞானமின்றிப் பிரவிருத்தி உண்டாகின்றதில்லை. ஆதலால், ஸ்தன்ய பானத்தில் பாலகர்களின் முதற் பிரவிருத்திக்குக் காரணமான ஸ்தன்யபானம் எனக்கு அனுகூலம் என்னும் ஞானம் உண்டாகின்றது. அங்கு வேறு ஜன்மத்தில் ஸ்தன்யபானத்தில் அனுகூலத்தன்மை அனுபவம் செய்யப்பட்டுள்ளது. அதன் சம்ஸ்காரத்தினால் பாலகர்களுக்கு முதலில் அனுகூலத்தன்மையின் ஸ்மிருதி உண்டாகின்றது. அங்ஙனமே இந்த ஜன்மத்தில் அறியப்படாத பதார்த்தத்தின் ஸ்மிருதியும், ஜன்மாந்தரத்தின் ஞான சம்ஸ்காரத்தால் சொப்பனத்தில் சம்பவிக்கின்றது. அங்ஙனமாயினும், ஜாக்கிரகாலத்தில் எந்த ஜன்மத்திலும் பார்த்திராத பதார்த்தம் சொப்பனத்தில் பிரதீதியாகின்றது. எங்ஙனம் தன் தலையை வெட்டுவதைத் தன் நேத்திரத்தினால் சொப்பனத்தில் பார்க்கின்றான். அங்குத் தன் தலையை வெட்டுவதை கண்ணால் ஜாக்கிராவஸ்தையில் ஒருவரும் பார்க்கின்றதில்லை. ஆதலால், ஜாக்கிர பதார்த்தத்தின் ஞானத்தின் சம்ஸ்காரத்தினால் சொப்பனத்தில் ஸ்மிருதி உண்டாகின்றதில்லை. இவ்வாறாக சொப்பனத்தின் ஸ்மிருதிரூப கண்டனத்தில் அனேக யுக்திகள் கூறப்பட்டிருக்கின்றன. ஆனால், சொப்பனத்தை ஸ்மிருதி ரூபமாகக் கொள்ளுதலில் முற்கூறிய தூஷணம் அதிபிரபலமாம். ஸ்மிருதி ஞானத்தின் விஷயம் எதிரில் பிரதீதியாகின்றதில்லை. சொப்பனத்தின் யானை முதலியவற்றின் எதிரில் பிரதீதி சொப்பனக் காலத்தில் உண்டாகின்றது. ஆதலால், சொப்பனத்தில் யானை முதலியவற்றின் ஸ்மிருதியில்லை.
 
லிங்க சரீரம் வெளியில் சென்று சத்தியமான மலை சமுத்திராதிகளைப் பார்க்கின்றது என்பதன் பதில். ஸ்தூல சரீரத்தினின்றும் வெளியில் சென்று லிங்க சரீரம் சத்தியமான மலை சமுத்திராதிகளைப் பார்க்குமாயின், அதன் வெளிச்செல்லலினால் மரண அவஸ்தையில் சரீரம் பயங்கரரூபமாய்த் தோன்றுவது போல், கனவுநிலையிலும் லிங்க சரீரம் இல்லாமையால் ஸ்தூல சரீரம் பயங்கரமாதல் வேண்டும். அவ்வாறே பிராணனில்லாத பிணம் போலவுமாதல் வேண்டும். சொப்பனாவஸ்தையில் இவ்வாறாவதில்லை. பின்னர் சொப்பனாவஸ்தையில் ஸ்தூல சரீரம் பிராணனோடு கூடியிருக்கின்றது. ஜாக்கிரத்தில் போல மங்கள ரூபமாயிருக்கின்றது. ஆகையால் ஸ்தூல சரீரத்தைவிட்டு வெளியே லிங்க சரீரம் சொப்பன அவஸ்தையில் போகின்றதில்லை.
 
சொப்பன அவஸ்தையில் பிராணன் வெளியில் செல்வதில்லை. ஆனால் அந்தக்கரணமும் இந்திரியமும் வெளியிலுள்ள பர்வதாதிகளினிடத்தில் சென்று அவற்றினைப் பார்க்கின்றன. பிராணன் வெளியில் செல்லாமையினால் ஸ்தூல சரீரம் மரணாவஸ்தையில் போல் பயங்கரமாயிருக்கின்றதில்லை. பிராணன் வெளியில் செல்வதில் ஒரு பிரயோஜனுமில்லை. ஏனெனின், பிராணனிடத்தில் ஞானசக்தியில்லை  கிரியா சக்தியிருக்கிறது. ஆதலால், வெளியிலுள்ள பதார்த்தங்களை அறியச் சாமர்த்தியம் எதனிடத்திலிருக்கின்றதோ அதுவே வெளியில் செல்லுகின்றது. ஞானசக்தி அந்தக்கரணத்திலும் ஞானேந்திரியத்திலும் இருக்கின்றது. பிராணனில் போல கர்மேந்திரியத்தினிடத்தும் ஞானசக்தி இல்லை. கிரியா சக்தி இருக்கின்றது. ஆதலால், பிராணனும் கர்மேந்திரியமும் சரீரத்தில் இருக்கின்றன. அதனால் மரண நிமித்தத்தால் எரித்தல் முதலியவற்றினின்றும் ரக்ஷிப்புண்டாகின்றது. அந்தக்கரணமும் ஞானேந்திரியமும் வெளியில் சென்று சத்தியமான பர்வதாதிகளைப் பார்த்துப் பிராண கர்மேந்திரியங்களின் சமீபத்தில் வருகின்றன. என்று கூறின் அதுவும பொருந்தாது.
 
ஸ்தூல சூட்சுமக் கூட்டங்களுள் எல்லாவற்றிற்கும் எஜமானன் பிராணனாம். பிராணனின்றிய சரீரத்தைப் பார்த்து அதனை கணமாத்திரமும் வைத்துக் கொள்ளுகின்றதில்லை. வெளியில் கொண்டுப்போய் தகனம் செய்கின்றார்கள். ஸ்பர்சம் செய்தால் ஸ்னானம் செய்கிறார்கள். ஆதலால், ஸ்தூல சரீரத்தின் சாரம் பிராணனாம். அங்ஙனமே சூட்சும சரீரத்தின்கண்ணும் பிரதானம் பிராணனாம்.
 
பிராணனும் இந்திரியாதிகளும் பரஸ்பரம் சிரேஷ்டத்தன்மையின் விவாதம் செய்து கொண்டு பிரஜாபதியின் இடத்தில் சென்று ஏ பகவன்! எங்களுள் யார் சிரேஷ்டர் என்று கேட்டன. அப்போது பிரஜாபதி நீங்கள் எல்லோரும் ஸ்தூல சரீரத்தில் பிரவேசம் செய்து ஒவ்வொருவராக வெளியில் செல்லுங்கள். எது வெளியே சென்றால் சரீரம் விழுந்துவிடுகின்றதோ அது உங்களுக்குள் உயர்ந்ததாம் என்று கூறினார். பிரஜாபதியின் வசனத்தனால் கண் முதலிய இந்திரியங்கள் ஒவ்வொன்றின் அபாவத்தினால் சரீரத்தின் ஸ்திதியினைப் பார்த்தன. பிராணன் வெளியில் செல்லப் பிரயத்தனம் செய்யவே சரீரம் கீழே விழ ஆரம்பித்தது. அப்போது நம் எல்லோருக்கும் எஜமான் பிராணனே என்று யாவும் நிச்சயம் செய்தன. இக்காரணத்தினால் பிராணன் சரீரத்தில் இருக்கும் வரையில் இந்திரியாதிகள் இருக்கின்றன. பிராணன் வெளியில் செல்லவே எல்லா இந்திரியகளும் வெளியில் செல்லுகின்றன. ஆகையால், சூட்சுமக் கூட்டத்திற்கு அரசன் போல பிராணன் பிரதானமாம். அதன் வெளிச்செல்லல் இன்றி அந்தக்கரண ஞானேந்திரியங்கள் வெளியில் செல்வதில்லை. அல்லது அந்தக்கரணமும் ஞானேந்திரியமும் பூதங்களின் சத்துவகுண காரியங்களாம். அவற்றில் ஞானசக்தி இருக்கின்றன. கிரியா சக்தியில்லை. பிராணனில் கிரியா சக்தியிருக்கின்றது அதன் பலத்தினால் மரண சமயத்தில் லிங்க சரீரம் இந்த ஸ்தூல சரீரத்ததை விட்டு லோகாந்தரத்திற்குச் செல்கிறது. பிராணனுடைய பலத்தாலேயே இந்திரிய வாயிலாக அந்தக்கரணத்தின் விருத்தி வெளியில் உள்ள கடாதிகளின் சமீபத்தில் செல்கின்றது. பிராணனுடைய உதவியின்றி அந்தக்கரண முதலியன வெளியில் செல்லல் சம்பவிக்காதாம். இக்காரணத்தினால் யோக சாஸ்திரததில் பிராண நிரோதமின்றி மனத்தின் நிரோதமுண்டாகின்றதில்லை என்றும் பிராணனது சஞ்சாரத்தினால் மனத்தின் சஞ்சாரமுண்டாம் என்றும், பிராண நிரோதத்தினால் மனத்தின் நிரோதமுண்டாம் என்றம் கூறப்பட்டு இருக்கின்றது. ஆதலால், மனத்தின் நிரோதரூப ராஜயோகத்தின் இச்சை உள்ளவன் பிராண நிரோதரூப ஹடயோகத்தின் அனுஷ்டானம் செய்க. அதன் வெளிச்செல்லலின்றி அந்தக்கரணமும் ஞானேந்திரியமும் வெளியில் செல்வதில்லை. சொப்பனாவஸ்தையில் ஸ்தூல சரீரம் பிராண சகிதமாய்க் காணப்படுகிறது. ஆதலால், அந்தக்கரணம் வெளியே சென்று சத்திய பதார்த்தங்களைச் சொப்பனத்தில் பார்க்கின்றது என்று புகன்றது பொருந்தாது.
 
அல்லது ஒருவன் சொப்பனத்தில் தன் சம்பந்தியுடன் கூடிச் சில வியவகாரங்களைச் செய்கின்றான். விழித்துக் கொண்ட பின் அந்தச் சம்பந்தியைச் சந்தித்தபோது நாம் இருவரும் இரவு இன்ன வியவகாரத்தைச் செய்தோமென்று சொல்லுகின்றதில்லை. பூர்வபட்சியின் ரீதியானோ அவன் வெளியில் சென்று சம்பந்தியைச் சந்தித்து உண்மையாக வியவகாரம் செய்து இருக்கின்றான். அவ்வாறு சந்தித்ததும் வியவகரித்ததும் சம்பந்திக்கும் தெரிந்திருத்தல் வேண்டும். சம்பந்தியும் இவனைக் கண்டபோது அவ்வாறே சொல்லல் வேண்டும். சித்தாந்தத்திலோ, சம்பந்தியும் அவனது சந்திப்பு ஆகிய எல்லாம் உள்ளே கற்பிதமாம். அல்லது வெளியே சென்று சத்திய பதார்த்தங்களைப் பார்க்கிறானோ, இரவில் தூங்குன்ற புருஷன் ஹரிதுவாரத்தில் மத்தியான சூரியனால் தபிக்கப்பட்ட மஹன்லா கங்கையின் கிழக்கிலிருப்பதாகவும், நீல பர்வதம் கங்கையின் மேற்கிலிருப்பதாகவும் சொப்பனத்தில் பார்க்கின்றான். அங்கு இரவில் மத்தியான சூரியன் இல்லை. கங்கையின் பூர்வதிசையில் ஹரிதுவாரபுரி இல்லை. கங்கையின் மேற்கில் நீலபர்வதமில்லை. இதனாலும் சத்திய பதார்த்தங்களைச் சொப்பனத்தில் காணுதல் பொருந்தாது. ஜாக்கிரத்தின் ஸ்மிருதி அல்லது ஈஸ்வரனால் ஸ்ருஷ்டிக்கப்பட்ட பர்வதாதிகளின் ஞானம் வெளியில் சென்று சொப்பனத்தில் உண்டாகின்றது என்னும் இரண்டு பட்சங்களும் நிராகரிக்கப்பட்டன.
 
ஜாக்கிர சொப்பனங்களின் சமத்தன்மை சித்தாந்தம்
ஜாக்கிர பதார்த்தத்தின் ஸ்மிருதியும், லிங்க சரீரம் வெளியில் செல்லலும் சம்பவிக்காவிடினும், ஜாக்கிரத்தில் போல் சொப்பனத்தில் ஞாதா, ஞானம், ஞேயம் என்னும் திரிபுடி தோன்றுகின்றன. ஆதலால், சுஷுப்தியின் நாடிக்குள் தான் யாவும் உண்டாகின்றன.
 
இதனைச் சர்வப் பிரமாணங்களுக்கும் பிரதானமான வேதம் விளம்புகின்றது. மாண்டூக்கிய உபநிஷத்தில் “ஜாக்கிர காலத்தின் பதார்த்தங்கள் கனவில் பிரதிதியாவதில்லை. ஆனால் ரதம், குதிரை மார்க்கம் அங்ஙனமே ரதத்தில் இருப்பவன் என்பனயாவும் சொப்பனத்தில் புதிதாக உண்டாகின்றது என்று கூறப்பட்டிருக்கின்றது. ஆதலால், மலை, சமுத்திரம், நதி, வனம், கிராமம், பட்டணம், சூரியன், சந்திரன் எனக் கனவில் பார்க்கப்படும் பதார்த்தங்கள் யாவும் புதிதாயுண்டாகின்றன. கனவில் பர்வதாதிகள் உண்டாகாவிடின் அவற்றின் பிரத்யக்ஷ ஞானம் சொப்பனத்தில் உண்டாகின்றது. அது உண்டாக வேண்டுவதில்லை. ஏனெனின், விஷயத்தோடு இந்திரியத்தின் சம்பந்தம் உண்டாம், அல்லது அந்தக்கரண விருத்தியின் சம்பந்தம் பிரத்யக்ஷ ஞானத்திற்கு ஹேதுவாம். ஆதலால், பர்வதாதி விஷயங்களும், அவற்றின் ஞான சாதனங்களான இந்திரியங்களும் அந்தக்கரணங்களுமாகிய எல்லாம் உள்ளேயுண்டாகின்றன.
 
சொப்பன பதார்த்தம், சிப்பி வெள்ளி போலச் சாட்சி பாஸியமாம். சொப்பன ஞானத்தில் அந்தக்கரண இந்திரியங்களின் உபயோகமில்லை. ஆதலால், ஞேயமான பர்வதாதிகளின் உற்பத்தியினையே சொப்பனத்தில் அங்கீகரித்தல் யோக்யமாம். ஞாதா-ஞானம் இந்திரியங்களின் உற்பத்தியினை அங்கீகரித்தல் யோக்கியமன்று. மாயினும், எங்ஙனம் கனவில் பர்வதாதிகள் தோற்றுகின்றனவோ, அங்ஙனமே இந்திரியமும் அந்தக்கரணமும் பிராண சகித ஸ்தூல சரீரமும் தோற்றுகின்றன. ஆதலால், அவற்றிற்கும் உற்பத்தியை அங்கீகரித்தல் வேண்டும்.
 
அல்லது கனவு பதார்த்தங்களில் நேத்திராதிகளுக்கு விஷயத்தன்மை பானமாகின்றது. வியாவகாரிக நேத்திராதிகளுக்கு அவ்விஷயத்தன்மையோ சொப்பனத்தின் பிராதிபாஸிக பதார்த்தங்களில் பொருந்தாது. ஏனெனின், சமஸத் உடைய பதார்த்தங்களே தம்மில் சாதக பாதகங்களாமென்று ஐந்தாவத அத்தியாயத்தில் பிரதிபாதனம் செய்யப்பட்டிருக்கின்றது. ஆதலால், வியாவகாரிக நேத்திராதிகள் சரீரத்திலிருப்பினும், அவற்றோடு சொப்பன பதார்த்தங்கட்கு விஷம ஸத்தாக இருத்தலினால், அவற்றின் ஞானத்தின் விஷயத்தன்மை சொப்பனத்தின் பர்வதாதிகட்குப் பொருந்துவதில்லை. அல்லது வியாவகாரிக இந்திரியங்கள் தத்தம் கோளகங்களை விட்டுக் காரியம் செய்வதில் சாமர்த்தியமுடையனவாகாது. சொப்பனாவஸ்தையில் அஸ்தம், பாதம், வாக்கு என்பனவற்றின் கோளகங்களோ நிச்சலமாக அன்னியனுக்குக் காணப்படுகின்றன. சொப்பனம் காண்கிறவன் கையில் திரவியத்தைக் கிரகித்துக் கொண்டு சொப்பனத்தில் அலறிக்கொண்டு ஓடுகின்றான். ஆதலால், சொப்பனத்தில் இந்திரியங்களினுற்பத்தியை அவசியம் அங்கீகரித்தல் வேண்டும். அங்ஙனமே, சுகம் துக்கம் அவற்றின் ஞானம் அந்தச் சுக துக்க ஞானத்தின் ஆசிரயமான பிரமாதா என்பன சொப்பனத்தில் பிரதீதியாகின்றன. இல்லாத பதார்த்தத்தின் பிரதீதியுண்டாவதில்லை. ஆதலால், சகல திரிபுடி சமூகங்களும் சொப்பனத்தில் உண்டாகின்றன.
 
அனீர்வசனீய கியாதியின் கிரமம் இதுவாம். எவ்வளவு பிராந்தி ஞானம் உண்டோ அதன் விஷயங்களெல்லாம் அனிர்வசனீயமாக உண்டாகின்றன. விஷயமின்றி எந்த ஞானமும் உண்டாகாதென்பது சித்தாந்தமாம். வேறு சாஸ்திரத்தின் மதத்திலோ, வேறு பதார்த்தம் வேறு ரூபமாகத் தோன்றுவது பிராந்தியென்று கூறப்படும். ஆனால்,  சித்தாந்தத்திலோ எவ்வாறு பதார்த்தம் இருக்கின்றதோ அவ்வாறே ஞானமும் உண்டாகின்றது. ஆதலால், பிராந்தி ஸ்தலத்திலும் விஷயத்தின் உற்பத்தி அவசியமுண்டாகின்றது. விஷயமின்றி ஞானமுண்டாவதில்லை. இவ்வாற்றால் சொப்பனத்தில் திரிபுடி தோன்றுவதால் எல்லாக்கூட்டமும் உற்பத்தியாகின்றன.
 
சொப்பனத்தில் பிரதீதியாகும் பதார்த்தங்களுக்கு உற்பத்தியை அங்கீகரிக்கின் எங்ஙனம் சொப்பன திருஷ்டாந்தத்தினால் ஜாக்கிர பதார்த்தங்கள் மித்யா என்று சித்தாந்தத்தில் கூறப்பட்டிருக்கின்றதோ, அங்ஙனமே ஜாக்கிர பதார்த்தங்கள் போல் உற்பத்தி உடையனவாதலால், சொப்பன பதார்த்தங்களே சத்தியமாதல் வேண்டும். சொப்பனத்தங்களோ உற்பத்தியாகிப் பிரதீதியாகின்றன. சொப்பனத்தில் பதார்த்தங்களின்றியே பிரதீதியாகின்றன. ஆதலால், சொப்பனத்தில் இல்லாத பதார்த்தங்களின் ஞானம் பிராந்தி ரூபமாக உண்டாகின்றது. அவற்றிற்கு உற்பத்தியினை அங்கீகரித்தல் யோக்யமன்றாம் என்ற சந்தேகம் உண்டாகின்றது
 
எந்த வஸ்துவின் உற்பத்தியில் எவ்வளவு தேசகாலாதி சாமக்கிரிகளாகிய காரணங்கள் வேண்டுமோ, அவ்வளவு சாமாக்கிரிகளிலின்றி உற்பத்தியாவது மித்யா எனப்படுகின்றது. சொப்பனத்தின் யானை முதலியவற்றின் உற்பத்திக்கு யோக்கியமான தேசகாலங்களில்லை. நீண்ட காலத்திலும், விஸ்தாரமான இடத்திலும் உண்டாதற்கு யோக்கியமான யானை முதலியன கணமாத்திர காலத்தில் சூட்சுமான கண்டப்பிரததேசத்திலுண்டாதலால் மித்யாவாம். சொப்பனாவஸ்தையில் நீண்ட காலமும் விஸ்தார தேசமும் பிரதீதியாம் ஆயினும் அன்னிய பதார்த்தங்களைப் போலச் சொப்பனத்தினல் அதிக கால அதிக தேசங்களும் அனீர்வசனீயப் பிராதிபாஸியமாக உற்பத்தியாகின்றன. ஏனெனின், விஷயமின்றிப் பிரத்யக்ஷ ஞானம் உணடாகின்றது. வியாவகாரிக தேச காலங்கள் குறைவாயிருக்கின்றன. ஆதலால், பிராதிபாஸிகமாக உண்டாகின்றன. பின்னரோ, சொப்பனாவஸ்தையில் உண்டாகிய பிராதிபாஸிக தேசகாலங்கள் சொப்பனாவஸ்தையின் யானை முதலியவற்றிற்குக் காரணம் அன்றாம். ஏனெனின், காரணம் முன்னுண்டாதல் வேண்டும், காரியம் பின்னுண்டாதல் வேண்டும். சொப்பனத்தின் தேசகாலங்களும் யானை முதலியனவும் ஒரே சமயத்திலுண்டாகின்றன. ஆதலால், அவற்றிற்குக் காரண காரியத்தன்மை பொருந்துவதில்லை. வியாவகாரிக தேசகாலங்கள் குறைவாக இருக்கின்றன. யானை முதலியவற்றிற்கு யோக்கியமன்றாம். ஆதலால், தேசகால ரூப சாமக்கிரிகளின்றி உண்டாதலால் சொப்பன பதார்த்தங்கள் மித்யாவாம்.
 
மேலும், சொப்பனத்தில் யானைக்கு மாதா முதலிய சாமக்கிரிகளில்லை. சொப்பனத்தில் பிராணி ரூப பதார்த்தங்களின் மாதா பிதாக்களும் பிரதீதியாகின்றனவாயினும், சொப்பனத்தின் மாதா பிதாக்கள் புத்திரனுடைய உற்பத்திக்குக் காரணமாகின்றதில்லை. ஏனெனின், மாதா பிதா புத்திரன் ஆகியோர் ஒரு கணத்தல் கூடவே உண்டாகின்றார்கள். ஆதலால், அவர்களுக்குக் காரண காரியபாவமில்லை. எந்த நித்திரையோடு கூடிய அவித்யாயினின்றும் சொப்பன பதார்த்தங்களுண்டாகின்றனவோ, அந்த அவித்யாவே அந்தப் பதார்த்தங்களில் மாதா, பிதா, புத்திர தன்மைகளை உண்டாக்குகின்றன. இதனால், சொப்பன பதார்த்தங்களின் உற்பத்தியில் வேறொரு சாமக்கிரியுமில்லை  பின்னரோ நித்திராரூப தோஷத்தோடு கூடிய அவித்யாவே காரணமாம். தோஷ சகித அவித்யாவிலிருந்து உண்டாகும் வஸ்து சிப்பி-வெள்ளி போன்று மித்யாவாகும். ஆதலால், சொப்பன பதார்த்தம் சத்தியமன்று, மித்யாவாகும். ஆதலால், உபாதான காரணம் அந்தக்கரணம், அல்லது சாட்சாத் அவித்யாவேயாகும். முதல் பட்சத்தில் சாட்சி சேதனம் சொப்பனத்தின் அதிஷ்டானமாம். இரண்டாவது பட்சத்தில் பிரம்ம சேதனம் சொப்பனத்தின் அதிஷ்டானமாம். இவ்வாற்றால், சொப்பனம் அந்தக்கரணத்தின் அல்லது அவித்யாவின் பரிணாமமும் சேதனத்தின் விவர்த்தமுமாம்
 
இரண்டாவது பட்சத்தில் பிரம்ம சேதனம் சொப்பனத்தின் அதிஷ்டானமென்றும்  அவித்யா உபாதான காரணம் என்றும் கூறப்பட்டது. அங்கு அதிஷ்டான ஞானத்தினால் கற்பிதத்தின் நிவிருத்தி உண்டாகின்றது. சொப்பனத்தின் அதிஷ்டானம் பிரம்மமாம். ஆதலால், பிரம்ம ஞானமின்றி அக்ஞானிக்கு ஜாக்கிரத அவஸ்தையில் சொப்பனத்தின் நிவருத்தி உண்டாகாதிருத்தல் வேண்டும் என்ற சந்தேகம் உண்டாகின்றது.
 
சொப்பனத்திற்கு அதிஷ்டானம் பிரம்மமும் உபாதான காரணமும் அவித்யாவும் போல, வேதாந்த சித்தாந்தத்தில் ஜாக்கிராவஸ்தையின் வியாவகாரிக பதார்த்தங்களுக்கும் அதிஷ்டானம் பிரம்மமும், உபாதான காரணமும் அவித்யாவுமாகும். ஆதலால், ஜாக்கிர பதார்த்தங்களை வியாவகாரிகமென்பர். சொப்பன பதார்த்தங்களைப் பிராதிபாஸிகம் என்பர். இவ்வாறாக பேதம் இனியிருத்தல் வேண்டும். ஏனெனின், இரண்டற்கும் அதிஷ்டானம் பிரம்மமும், உபாதான காரணம் அவித்யாவுமாகும். ஆதலால், ஜாக்கிரதை, சொப்பனம் இரண்டும் வியாவகாரிகமாதல் வேண்டும், அல்லது இரண்டும் பிராதிபாஸிகம் ஆகுதல் வேண்டும் என்ற சந்தேகமும் உண்டாகின்றது.
 
இந்த இரண்டு சந்தேகங்களும் பொருந்தாது. ஏனெனின், முதல் சந்தேகத்திற்கு பதில் இதுவாம். நிவிருத்தி இரண்டு பிரகாரமாக இருக்கின்றது என்று 4வது அத்தியாயத்தில் கியாதி நிரூபணத்தில் கூறப்பட்டிருக்கிறது. காரணசகித காரியத்தின் வினாசரூப அத்யந்த நிவிருத்தியோ, சொப்பனத்திற்கு ஜாக்கிரத்தில் பிரம்மஞானமின்றிப் பொருந்தாது. பின்னரோ, தடியாலடித்தலால் எங்ஙனம் கடம் மண்ணில் லயமாகின்றதோ, அங்ஙனமே சொப்பனத்திற்குக் காரணமான நித்திரா தோஷத்தின் நாசத்தினால், அல்லது சொப்பனத்திற்கு விரோதியான ஜாக்கிரத்தின் உற்பத்தியினால், அவித்யாவின்கண் லய ரூபமான நிவிருத்தி சொப்பனத்திற்கும் பிரம்மஞானமின்றிச் சம்பவிக்கின்றது.
 
ஜாக்கிரத, சொப்பனமும் சமானமாயிருத்தல் வேண்டும் என்று சந்தேகித்தது பொருந்தாது. ஏனெனின், ஜாக்கிரத்தினது தேகாதி பதார்த்தங்களின் உற்பத்தியிலோ வேறு தோஷமின்றிய கேவல அனாதி அவித்யாவே உபாதான காரணமாம். சொப்பன பதார்த்தங்களிலோ ஸாதி நித்திலா தோஷமும் அவித்யாவுக்குச் சகாயமாம். ஆதலால், அன்னிய தோஷமின்றிய கேவல அவித்யா ஜன்னியம் வியாவகாரிகமெனப்படும். சாதி தோஷ சகித அவித்யா ஜன்னியம் பிராதிபாஸிகமெனப்படும். சொப்பன பதார்த்தம் நித்திரா தோஷ சகித அவித்யா ஜன்னியமாயிருத்தலால் பிராதிபாஸிகமாம். ஜாக்கிர பதார்த்தம் அன்னிய தோஷமின்றிய அவித்யா ஜன்னியமாயிருத்தலால் வியாவகாரிகம் எனப்படும். இவ்வாற்றால் சொப்பன பதார்த்தங்களில் ஜாக்கிர பதார்த்தங்களிலும் விலக்ஷணத்தன்மை இருக்கிறது. ஆனால், இவையாவும் மூவித சத்தைகளை அங்கீகரித்து ஸ்தூல திருஷ்டியினால் கூறப்பட்டன. விசார திருஷ்டியினாலோ, மூவிதச் சத்தைகள் பொருந்தாது. ஜாக்கிர சொப்பனங்களின் பரஸ்பர விலக்ஷணத் தன்மையும் பொருந்தாது.
 
வேதாந்த பரிபாஷை முதலிய கிரந்தங்களில் முன்கிரமப்படி வியாவகாரிக பிராதிபாஸிக பதார்த்தங்களின் பேதம் கூறப்பட்டிருக்கின்றது. ஆதலால், மூன்று சத்தைகள் அங்கீகரிக்கப்பட்டிருக்கின்றன. அங்ஙனமே வித்யாரண்ய ஸ்வாமிகளும் மூன்று சத்தை அங்கீகரித்திருக்கின்றார்கள்.
 
தேகாதி பதார்த்தங்களிருவகையாம். ஓன்று ஈஸ்வர ஸ்ருஷ்டியாம். அது பாஹியமாம். மற்றொன்று ஜீவ சங்கல்பத்தால் ஸ்ருஷ்டிக்கப்பட்டதாம். அது மனோமயமும், அந்தரமுமாம். இவ்விரண்டிலும் ஜீவ சங்கல்பத்தினால் ஸ்ருஷ்டிக்கப்பட்ட ஆந்தரமான மனோமயம் சாட்சி பாஸியமாம். ஈசுவர சிருஷ்டி பாஹியமாம். அது பிரமாதா, பிரமாணங்களுக்கு விஷயமாம். ஆந்தர மனோமய தேகாதிகளே ஜீவனது சுக துக்கங்களுக்குக் காரணமாக இருக்கின்றன. பாஹிய ஈசுவர சிருஷ்டி சுக துக்கங்களுககுக் காரணமன்றாம். ஆதலால், மனோமய பதார்த்தங்களின் நிவிருத்தி முமுக்ஷுவிற்கு அபேக்ஷையாம். பாஹியப் பிரபஞ்சம் சுக துக்கங்கட்கு காரணமன்றாம். ஆதலால், அதன் நிவிருத்தி தேவையில்லை.
 
எங்ஙனம் இரண்டு புருஷர்களின் இரண்டு புத்திரர்கள், வேறு தேசம் சென்று இருந்தார்கள். அவர்களுள் ஒருவனுடைய புத்திரன் இறந்துவிட்டான், மற்றொருவனுடைய புத்திரன் உயிரோடிருக்கிறான். உயிரோடிருக்கின்ற புத்திரன் அனேக திரவியங்களை அடைந்து யாரோவொருவன் மூலமாக தன் பிதாவிற்கு தனது திரவியத்தின் அடைவையும், மற்றொருவன் இறந்துபோன சமாசாரத்தை இறந்தவனுடைய தந்தைக்கு சொல்லிவிடும்படி கூறியனுப்பினான். அங்கு சமாசாரத்தினை அறிவிக்கும் புருஷன் , ஜீவித்திருக்கும் புத்திரனது பிதாவினிடத்து உன் புத்திரன் இறந்துவிட்டான் என்றும், இறந்தவனது பிதாவினிடத்தில் உன் புத்திரன் நன்றாக இருக்கிறான், நிறைய திரவியத்தை அடைந்திருக்கின்றான் என்றும் கூடிய சீக்கிரத்தில் தங்களை பார்க்க வருவான் என்றும் மாற்றிக் கூறிவிட்டான்.
 
அந்த வஞ்சக வசனத்தினைக் கேட்டு ஜீவித்திருக்கும் புத்தரனுடைய பிதா அழுது அனேக துக்கத்தினை அனுபவித்தார். இறந்த புத்திரனுடைய பிதா பெரும் மகிழ்ச்சி அடைந்தார். இதிலிருந்து தேசாந்தரத்தில் ஈசுவரனால் சிருஷ்டிக்கப்பட்ட புத்திரன் ஜீவித்திருந்தும் மனோமய புத்திரன் இறந்து போனான். ஆதனால் துக்கத்தை அடைந்திருக்கிறார். ஈசுவரன் சிருஷ்டித்த ஜீவித்திருப்பவன் பிதாவிற்குச் சுகமுண்டாகிறதில்லை.
 
அதேமாதிரி இறந்து போனவனின் பிதாவிற்கு ஈசுவரனால் சிருஷ்டிக்கப்பட்ட புத்திரன் இறந்துபோனான். அவனுக்குத் துக்கமுண்டாகவில்லை.  மனோமய புத்திரன் ஜீவித்திருத்தலால் அவனுக்குச் சுகமுண்டாகின்றது. ஈசுவர சிருஷ்டி சுக துக்கங்களுக்குக் காரணமன்றாம். இதிலிருந்து வித்யாரண்ய ஸ்வாமிகள் ஜீவ ஸ்ருஷ்டியையும், ஈசுவர சிருஷ்டியையும் இரண்டு பிரகாரமாகக் கூறி இருக்கின்றார். ஜீவ சிருஷ்டி பிராதிபாஸிகமாம், ஈசுவர சிருஷ்டி வியாவகாரிகமாம். இவ்வாறு வேறு கிரந்தக்காரர்களும் இருத்தலை மூன்று பிரகாரமாகக் கூறியிருக்கின்றார்கள். சேதனத்திற்கு பரமார்த்த ஸத்தாம். சேதனத்தின் பின்னமான ஜட பதார்த்தங்கட்கு இருவித ஸத்தை உள்ளது. ஒன்று வியாவாரிக ஸத்தாம், மற்றொன்று பிராதிபாஸிக ஸத்தாம். சிருஷ்டியின் ஆதிகாலத்தில் ஈசுவர சங்கல்பத்தினால் உண்டான கேவல அவித்யாவின் காரியங்களான பஞ்ச பூதங்களும், அவற்றின் காரியங்களும் வியாவகாரிக ஸத்தாம். தோஷசகித அவித்யாவின் காரியங்களான சொப்பனம், சுத்தி ரஜதாதிகட்குப் பிராதிபாஸிக ஸத்தாம். இதிலிருந்து ஜாக்கிர பதார்த்தங்ளுக்கு வியாவகாரிக ஸத்தும், சொப்பன பதார்த்தங்களுக்கு பிராதிபாஸிக ஸத்தும் பிரதிபாதிக்கப்படுகின்றன.
 
அங்ஙனமாயின், அனாத்ம பதார்த்தங்கள் எல்லாவற்றிற்கும் பிராதிபாஸிக ஸத்தே உள்ளது, ஆதலால் ஸத் இரண்டு பிரகாரமேயாகும். சேதனத்திற்கு பரமார்த்த ஸத்தும், சேதனத்தின் பின்னமான சகல அனாத்மாக்களுக்கும் பிராதிபாஸிக ஸத்தாகும்.
 
ஜாக்கிர சொப்பன பதார்த்தங்களுக்குச் சிறிதும் விலக்ஷணத்தன்மை சித்திக்கின்றதில்லையென்னும் உத்தம சித்தாந்தத்தினைப் பிரதிபாதனம் செய்வோம்.  தேச கால சாமக்கிரியின்றிச் சொப்பனத்தின் யானை, மலை முதலியன உண்டாகின்றன. ஆதலால், அவைகள் மித்யாவெனப்படுகின்றன. அங்ஙனமே, ஆகாசாதி ஸ்ருஷ்டி பிரம்மத்தினின்றும் உண்டாகின்றது. அந்தப் பிரம்மத்தில் தேச காலங்கள் அற்பமுமில்லை. சொப்பனத்தில் யானை, மலை முதலியவற்றிற்கு யோக்கியமான தேசகாலங்கள் இல்லாவிடினும் அற்ப தேச காலங்களிருக்கின்றன. அவ்வாறே, ஆகாசாதிகளின் சிருஷ்டியில் அற்ப தேசகாலங்களுமில்லை. ஏனெனின், தேச காலமின்றிய பரமாத்மாவினின்றும் ஆகாசாதிகளின் ஸ்ருஷ்டி சொல்லப்பட்டு இருக்கின்றது. இக்காரணத்தால், தைத்திரிய உபநிஷத்தில் ஆகாசாதிகளின் ஸ்ருஷ்டி கிரமமமாகச் சொல்லப்பட்டிருக்கின்றது  தேசகாலங்களின் ஸ்ருஷ்டி சொல்லப்படவில்லை.
 
சூத்திரகார, பாஷ்யக்காரர்களும் தேச காலங்களின் சிருஷ்டியனைக் கூறவில்லை. சிருஷ்டியென்பது உற்பத்திக்காம். ஆகாசாதிப் பிரபஞ்சத்தின் உற்பத்தி தேச கால சாமக்கிரிகளின்றி உண்டாகின்றது. ஆதலால், ஆகாசாதிகள் கனவு போன்று மித்யாவாம்.
 
மதுசூதன ஸ்வாமிகள் தேச காலங்களைச் சாக்ஷாத் அவித்யாவின் காரியமென்று கூறியிருக்கிறார். ஆதலால், மாயாவிசிஷ்ட பரமாத்மாவினின்றும் முதலில் மாயையின் பரிணாமமான தேச காலங்கள் உண்டாகின்றன. அதன் பின்னர் ஆகாசாதிகளின் உற்பத்தி உண்டாகின்றது. ஆதலால், யோக்கியமான தேசகாலங்களால் ஆகாசாதிப் பிரபஞ்சத்தின் உற்பத்தி சம்பவிக்கின்றது.
 
அங்ஙனமாயினும், மதுசூதன ஸ்வாமிகளுக்குத் தேசகாலங்கள் முதலில் உண்டாகின்றன, ஆகாசாதிகள் பின்னருண்டாகின்றன என்பது அபிப்பிராயம் அல்லவாம். ஏனெனின், சென்ற காலத்திலிருப்பது பிரதமம் அல்லது பூர்வம் எனப்படுகின்றது. வருங்காலத்தில் இருப்பதற்கு உத்தரம் அல்லது பின் என்று கூறப்படுகின்றது. ஆகாசாதிகளின் உற்பத்திக்கு முன் தேசகாலங்கள் உண்டாயின என்று கூறுவதால் ஆகாசாதிகளின் உற்பத்தி காலத்தில் பூர்வ கால உபகித பரமாத்மா தேசகாலங்களுக்கு அதிஷ்டானமென்பது சித்தமாகும். ஆதலினால், தேச காலங்களின் உற்பத்தியில் பூர்வகாலத்தின் அபேக்ஷை உண்டாகும். காலத்தின் உற்பத்தியின்றிப் பூர்வ காலம் சித்திக்கின்றதில்லை. ஆதலால், ஆகாசாதிகளுக்குப் பூர்வ காலத்தில் தேசகாலாதிகள் இருக்கின்றன என்று கூறுதல் பொருந்தாது.
 
ஆனால், மதுசூதன ஸ்வாமிகளின் அபிப்பிராயம் இதுவாம். பூத பௌதிகப் பிரபஞ்சம் பிரதீதியாவது போன்று தேச காலங்களும் பிரதீதியாகின்றன. ஆத்மாவினும் பின்னமான எவையும் நித்தியமன்று. ஆதலால், தேசகாலங்கள் நித்தியமன்றாம். இல்லாத பதார்த்தம் பிரதீதியாவதில்லை. ஆகையால், ஆகாசாதிகள் போலத் தேச காலங்களும் உற்பத்தியாகின்றன. அத்தேச காலங்கள் மாயையின் பரிணாமமும், சேதனத்தின் விவர்த்தமும் ஆகும். விவர்த்தம் எதற்கும் காரணமாவதில்லை. ஆதலின், ஆகாசாதிப் பிரபஞ்ச உற்பத்தியில் தேச காலங்களின் காரணத்தன்மை பொருந்தாது.
 
அல்லது காரணம் முதலிலும், காரியம் பின்னரும் இருக்கின்றன. ஆகாசாதிப் பிரபஞ்சத்திற்கு முன் தேசகாலங்களிருக்கின்றனவாகக் கூறுதல் பொருந்தாது என்னும் வார்த்தை சமீத்திலேயே சொல்லப்பட்டு வந்திருக்கின்றது. இதனாலும் தேசகாலங்கள் ஆகாசாதிப் பிரபஞ்சத்திற்குக் காரணமாதல் பொருந்தாது. ஆனால் கனவின் பிதா புத்திரன் போல் தேசகால சகித ஆகாசாதிப் பிரபஞ்சம மாயா விசிஷ்ட பரமாத்மாவினின்றும் உற்பத்தியாகின்றது. ஒரு பதார்த்தம் ஒரு தேசத்தில் ஒரு காலத்தில் உண்டாகின்றது. அன்னிய தேசத்தில் அன்னிய காலத்தில் உண்டாகின்றதில்லை. இவ்வாற்றால் சகல பதார்த்தங்களும் பிரளய காலத்திலுண்டாகின்றதில்லை. ஸ்ருஷ்டி காலத்தில் உண்டாகின்றன. அதனால், தேசகாலங்கட்குக் காரணத்தன்மைப் பிரதீதியுமாகின்றன. அங்ஙனமாயினும், எந்த மாயையிலிருந்து தேசகால சகிதப் பிரபஞ்சம் உற்பத்தியாகின்றதோ, அந்த மாயையினாலேயே தேச காலங்களில் காரணத்தன்மையும் அன்னியப் பிரபஞ்சத்தில் காரியத்தன்மையும் பிரதீதியாகின்றன. ஆகாசாதிப் பிரபஞ்சத்திற்குத் தேசகாலங்கள் காரணமன்று.
 
இவ்விஷயத்தில் இவ்வாறு சந்தேகம் உண்டாகின்றது. இல்லாத பதார்த்தம் பிரதீதியாகின்றதில்லை  சித்தாந்தத்திலும் அங்கீகாரமில்லை. இல்லாத பதார்த்தத்தின் பிரதீதியினை அங்கீகரித்தால் அஸத் கியாதியின் அங்கீகாரம் உண்டாகும். இல்லாத மலடி மகன், முயற்கொம்பு முதலியவற்றின் பிரதீதி உண்டாதல் வேண்டும். ஆதலின், இல்லாத பதார்த்தம் பிரதீதியாகின்றதில்லை.
 
ஆதலால், தேசகாலங்களின் காரணத்தன்மை இல்லாதிருக்குமாயின், தேச காலங்களில் சர்வபதார்த்தங்களின் காரணத்தன்மையின் பிரதீதி மாயையின் பலத்தினால் உண்டாக வேண்டுவதில்லை  காரணத்தன்மையின் பிரதீதி தேச காலங்களிலுண்டாகின்றது. ஆதலால், தேசகாலங்கள் சகலப் பிரபஞ்சத்திற்கும் காரணங்களாம்.
 
சர்வப்பிரபஞ்சத்திற்கும் காரணம் பிரம்மமாம். பிரம்மத்தின் காரணத்தன்மை தேச காலங்களில் பிரதீதியாகின்றது. தேச காலங்களில் காரணத்தன்மை இல்லையென்று சித்தாந்தி கூறுவதும் பொருந்தாது. ஏனெனின், எங்ஙனம் தேச காலங்களுக்கு அதிஷ்டானம் பிரம்மமோ, அங்ஙனமே சர்வப் பிரபஞ்சத்திற்கும் அதிஷ்டானம் பிரம்மமாம். தேசகாலங்களிலேயே பிரம்மத்தின் காரணத்தன்மை பிரதீதியாகின்றது  அன்னியத்தில் இல்லையென்று கூறுவதற்கு ஒரு காரணமும் இல்லை. ஆதலால், அதிஷ்டானப் பிரம்மத்தின் காரணத்தன்மை தேசகாலங்களில் பிரதீதியாகுமாயின், பிரம்மம் சர்வப் பிரபஞ்சத்திற்கும் அதிஷ்டானமாக இருத்தலால், சர்வப்பிரபஞ்சத்திலும் காரணத்தன்மை பிரதீதியாதல் வேண்டும். சிலவற்றில் காரணத்தன்மை, சிலவற்றில் காரிய தன்மையென்னும் பேதமிருக்க வேண்டுவதில்லை.
 
அல்லது, தேசகாலங்களில் காரணத்தன்மையில்லை, பிரம்மத்தில் காரணத் தன்மையிருக்கின்றது.  அந்தப் பிரம்மத்தின் காரணத்தன்மை தேசகாலங்களில் பிரதீதியாகின்றதென்று கூறுவதனால், அன்னியதாக் கியாதியின் அங்கீகாரம் உண்டாகும். ஏனெனின், அன்னிய வஸ்து அன்னிய ரூபமாகப் பிரதீதியாதலை அன்னியதாக் கியாதியென்பர். தேசகாலங்கள் காரணமன்றாம். ஆதலால், காரணத்தின் அன்னியம் அகாரணமாம். அதற்கு அன்னியரூபம் எனப்படும். காரண ரூபத்தினால் பிரதீதியை அங்கீகரித்தால் அன்னியதாக் கியாதி அங்கீகரிக்கப்படவில்லை. இவ்விடத்தில் அன்னியதாக் கியாதியை அங்கீகரித்தால், சிப்பியில் அனிர்வசனீய வெள்ளியினுற்பத்தி சித்தாந்தத்தில் அங்கீகரிக்கப்பட்டிருக்கின்றது. அது நிஷ்பலமாம். ஏனெனின், அன்னியதாக் கியாதியில் இரண்டு மதங்களுள்ளது.  ஒன்று வேறிடத்திலிருக்கின்ற பதார்த்தங்கள் வேறிடத்தில் பிரதீதியாவது அன்னியதாக் கியாதியாம். எங்ஙனம் ஸ்திரீயின் கரத்திலிருக்கிற வெள்ளி எதிரிலிருக்கும் சிப்பி தேசத்தில் பிரதீதியாவது அன்னியதாக் கியாதியாம். அல்லது, அன்னிய பதார்த்தம் அன்னிய ரூபமாகப் பிரதீதியாவது அன்னியதாக் கியாதியாம். சிப்பியே வெள்ளிரூபமாகப் பிரதீதியாதல் அன்னியதாக் கியாதியாம். இவ்வாறு எல்லாப் பிராந்தி ஸ்தலங்களிலும் அன்னியதாக்கியாதியினால் நிர்வாகம் சம்பவிக்கிறது. அனிர்வசனீய வெள்ளி போன்றவைகள் உற்பத்தி கூறுதல் அசங்கதமாகும்.
 
விஷயத்தின் சமானாகாரமாக ஞானமுண்டாகின்றது. அன்னிய வஸ்துவின் ஞானம் அன்னிய ரூபத்தினால் உண்டாவதில்லை. ஆகையால், வெள்ளியாகார ஞானத்தின் விஷயமாக அனிர்வசனீய வெள்ளியும் உத்பத்தியாகின்றது. இந்த அத்வைத சித்தாந்தத்தில் காரணத்தின் அன்னியமான தேச காலங்களில் பிரம்மத்தினது காரணத்தன்மையின் ஞானமுண்டாகின்றதில்லை. ஆதலால், தேச காலங்களில் பிரதீதியாகும் காரணத்தன்மை இன்றியதற்கு அல்லது பிரம்மத்தில் இருப்பதற்குப் பானம் பொருந்தாது. பின்னரோ, தேச காலங்களிலேயே காரணத்தன்மை இருக்கின்றன. அதன் பானமுண்டாகின்றது. இவ்வாற்றால் ஆகாசாதிப் பிரபஞ்சத்திற்குக் காரணம் தேசகாலங்களிலவாம் என்று சித்தாந்தி கூறுவாராயின் அக்கூற்று அசங்கதமாம்.
 
அந்த சந்தேகம் பொருந்தாது. ஏனெனின், பிரம்மத்தின் காரணத்தன்மை தேசகாலங்களில் பிரதீதியாகின்றது. எங்ஙனம் சிவப்பு புஷ்பத்தின் சம்பந்தமுடைய ஸ்படிகத்தில் அப்புஷ்பத்தின் சிவப்பு வர்ணம் தோன்றுகிறது. அதிஷ்டானத்தின் சத்தியத்தன்மை சொப்பன காலத்தில் மித்யாவான யானை பர்வத முதலியவற்றில் பிரதீதியாகின்றது. அங்கு ஸ்படிகத்தில் அனிர்வசனீயமான சிவப்பு வர்ணத்தின் உற்பத்தி அங்கீகரிக்கப்படவில்லை. பின்னரோ, புஷ்பத்தின் சிவப்பு வர்ணத்தன்மை ஸ்படிகத்தில் பிரதீதியாகின்றது. ஆதலால், வெண்மையான ஸ்படிகம் சிவப்பு ரூபமாய்த் தோன்றுவதால் சிவப்புத் தன்மையின் ஞானத்தில் அன்னியதாக் கியாதியோ அங்கீகரிக்கப்பட்டு இருக்கின்றது
 
அங்ஙனமே, சொப்பனத்தில் மித்யா பதார்த்தங்களினல் சத்தியத்தன்மை பிரதீதியாகின்றது. ஆங்கு அனிர்வசனீய சத்தியத்தன்மை அந்தப் பதார்த்தங்களில் உற்பன்னமாகின்றது. இவ்வார்த்தையோ “மெய்யான பொய்யாம்” என்னும் வியாகாததோஷமுடைய வசனம் போலப் பொருந்தாதாம். இல்லாதது பிரதீதியாவதில்லை. சொப்பனத்தின் அதிஷ்டானமாய் சேதனத்தின் சத்தியத்தன்மை மித்யா பதார்த்தங்களில் பிரதீதியாகின்றது. ஆதலால், மித்யா பதார்த்தம் சத்தியரூபமாய்ப் பிரதீதியாதலால், சத்தியத்தன்மையின் ஞானத்தில் அன்னியதாக் கியாதியே அங்கீகரிக்கப்பட்டு இருக்கின்றது. அவ்வாறே, அதிஷ்டானப் பிரம்மத்தின் காரணத் தன்மை தேச காலங்களில் அன்னியதாக் கியாதியாகப் பிரதீதியாகின்றது.
 
இவ்வளவு இடத்தில் அன்னியதாக் கியாதியை அங்கீகரிக்கினோ, எல்லாப் பிராந்திகளிலும் அன்னியதாக் கியாதியையே அங்கீகரிக்க வேண்டும் என்று கூறின், அந்த சந்தேகம் பொருந்தாது. எனெனின், சிப்பி வெள்ளிகளில் அன்னியதாக் கியாதியை அங்கீகரிப்பதில் விஷயத்தின் விலக்ஷணமான ஞானம் பொருந்தாது என்னும் தோஷம் கூறப்பட்டிருக்கிறது. எந்த ஸ்படிகத்தில் சிவப்ப வர்ணத்தன்மையின் ஞானம் உண்டாகின்றதோ அந்த சிவப்பு புஷ்பத்திற்கு ஸ்படிகத்தோடு சம்பந்தமிருக்கின்றது. ஆதலால், ஸ்படிக சம்பந்தமுடைய புஷ்பத்தின் சிவப்பு வர்ணத்தன்மை, ஸ்படிகத்தில் பிரதீதியாகின்றது. ஏனெனின், அந்தக்கரணத்தின் விருத்தி சிவப்புப் புஷ்ப சம்பந்தியாகிய ஸ்படிகமாம். ஆதலால், புஷ்பத்தின் சிவப்பு வர்ணத்தன்மை ஸ்படிகத்தில் பிரதீதியாகின்றது. சிப்பிக்கோ வெள்ளி ரூபத்தினால் ஞானம் சம்பவியாது. ஏனெனின், சிப்பி தேசத்தில் அனிர்வசனீயமாகவோ வியாவகாரிகமாகவோ வெள்ளி அன்னிய மதத்தில் இல்லை. பின்னையோ, சிப்பி இருக்கின்றது. அந்தச் சிப்பியின் சம்பந்தத்தினால் சிப்பியின் சமானாகாரமாகவே அந்தக்கரண விருத்தி உண்டாகும். வெள்ளியாகார அந்தக்கரணத்தின் விருத்தி உண்டாகாது. ஆதலால், அவித்யாவின் பாணாமும், சேதனத்தின் விவர்த்தமுமான அனிர்வசனீய ரஜதம் அதன் ஞானமென்னும் இரண்டும் உண்டாகின்றன. ஸ்படிகத்தில் சிவப்பு வர்ணத்தன்மை பிரதீதியாகின்றது. அங்கு விருத்தியின் சம்பந்தம் ஸ்படிகம் சிவப்புப் புஷ்பமென்னும் இரண்டினோடும் உண்டாகின்றது. அவ்விருத்திக்கு ஸ்படிகத்தோடும் சம்பந்தம் இருக்கின்றது. ஸ்படிகத்தில் சிவப்புத் தன்மையின் சாயையிருக்கின்றது. ஆதலால், புஷ்பத்தின் தர்மமான சிவப்பு வர்ணத்தன்மை ஸ்படிகத்தில் அந்த விருத்திக்கோ விஷயமாகின்றது.
 
இதிலிருந்து எங்கு இரண்டு பதார்த்தங்களின் சம்பந்தமிருக்கின்றதோ அங்கு ஒன்றன் தர்மம் மற்றொன்றில் பிரதீதியாதல் சம்பவிக்கிறது. அங்கு அன்னியதாக்கியாதியே சம்பவமாம். எங்கு இரண்டு பதார்த்தங்களின் சம்பந்தம் இல்லையோ அங்கு அன்னியதாக் கியாதியில்லை. பின்னரோ, அனிர்வசனீயக் கியாதியிருக்கின்றது. எங்ஙனம் புஷ்ப சம்பந்தியாகிய ஸ்படிகத்தில் புஷ்பத்தின் சிவப்புத்தன்மை பிரதீதியாகின்றதோ, அங்ஙனமே சொப்பனத்தின் யானை பர்வதம் முதலியவற்றிற்கும் அதிஷ்டான சேதனத்தோடு சம்பந்தம் இருக்கின்றது. ஆதலால், சேதனத்தின் தர்மமாகிய சத்தியத் தன்மையும் சேதன சம்பந்தியாய யானை பர்வத முதலியவற்றில் பிரதீதியாகின்றது. அது அன்னியதாக் கியாதியாம். அங்ஙனமே அதிஷ்டான சேதனத்தின் தர்மமாகிய காரணத் தன்மை அதிஷ்டான சேதன சம்பந்தியாக தேச காலங்களில் பிரதீதியாகின்றது.
 
அதிஷ்டான சேதனத்தின் சம்பந்தம் எல்லாப் பிரபஞ்சத்தோடும் இருக்கின்றது. சம்பந்தியின் தர்மம் அன்னியதாக் கியாதியினால் அன்னியத்தில் பிரதீதியாமாயின், சேதனத்தின் காரணத்தன்மை சர்வப் பிரபஞ்சத்திலும் பிரதீதியாதல் வேண்டுமென்று முன்னர்ச் சங்கை செய்யப்பட்டது.
 
அச்சங்கை பொருந்தாது. ஏனெனில், எங்ஙனம் சொப்பனத்தில் இரண்டு சரீரங்கள் உற்பத்தியாகின்றன. ஒரு சரீரம் பிதா ரூபமாகப் பிரதீதியாகின்றது. மற்றொரு சரீரம் புத்திர ரூபமாகப் பிரதீதியாகின்றது. அங்கு இரண்டு சரீரங்கட்கும் சொப்பனத்தின் அதிஷ்டான சேதனத்தின் சம்பந்தம் உளதாம் ஆயினும், பிதா சரீரத்தில் அதிஷ்டான சேதனத்தின் காரணத்தன்மை பிரதீதியாகின்றது. புத்திர சரீரததில் காரணத்தன்மை பிரதீதியாகின்றதில்லை. பின்னரோ, பிதாவால் பெறப்படுபவன் புத்திரனாவான் என்று இவ்வாறு புத்திர சரீரத்தில் காரியத்தன்மை பிரதீதியாகின்றது. இதிலிருந்து அதிஷ்டான சேதனத்தின் சம்பந்தம் எல்லாவற்றிற்குமிருப்பினும், தேசகாலங்களில் சேதன தர்மமான காரணத்தன்மையின் பிரதீதியும், பிறவற்றில் காரியத்தன்மையின் பிரதீதியும் உண்டாகின்றன.
 
அல்லது அதிஷ்டான சேதனம் அசங்கமாயிருக்கின்றது. அது எதற்கும் பாரமார்த்தமாகக் காரணமன்று. மாயையிலுள்ள ஆபாஸன் காரணமாயினும் ஆபாஸனது சொரூபம் மித்யாவாகின்றது. எது தானே மித்யாவாக இருக்கின்றதோ அது வேறொன்றிற்கு காரணமாதல் பொருந்தாது. ஆதலால், பரமாத்மாவின்கண் பிரபஞ்சத்தின் காரணத்தன்மை உளதாயின், அது தேச காலங்களில் பிராந்தியால் பிரதீதியாதல் பொருந்தும். பரமாத்மாவினிடத்தில் காரணத்தன்மை இல்லை. பரமாத்மா காரணத்தன்மை முதலிய தர்மங்கள் இன்றி அசங்கமாக இருக்கின்றது. அதன் காரணத்தன்மை தேச காலங்களில் பிரதீதியாகின்றது என்று கூறுதல் பொருந்தாது. பின்னரோ, மாயையினால் உண்டான அனீர்வசனீய தேச காலங்கள், அனீர்வசனீய காரணத்தன்மை உடையனவாகின்றன. பாரமார்த்தத்தால் தேசகாலங்கள் காரணமாகாது. எங்ஙனம் புத்திரனின்றிய புருஷன் சொப்பனத்தில் புத்திரனையும், பௌத்திரனையும் பார்க்கின்றான். அங்குப் புத்திர, பௌத்திர சரீரங்கள் அனீர்வசனீயமாக உண்டாகின்றன. புத்தர சரீரத்தில் பௌத்திர சரீரத்தின் அனிர்வசனீய காரணத்தன்மை உண்டாகின்றது. அங்கு பாரமார்த்தமாகப் புத்திர பௌத்திர சரீரங்கட்குப் பரஸ்பரம் காரிய காரண பாவங்களில்லை. அங்ஙனமே, தேச காலங்கள் அனிர்வசனீய காரணங்களாகப் பிரதீதியாகின்றன. பாரமார்த்தமாகத் தேச காலங்களுக்கும் ஆகாசாதிப் பிரபஞ்சத்திற்கும் காரிய காரணத் தன்மைகள் இல்லை. இவ்வாற்றால் தேச கால சாமக்கிரிகளின்றி ஜாக்கிரப் பிரபஞ்சத்தின் உற்பத்தி உண்டாகிறது. ஆதலால், சொப்பனம் போல ஜாக்கிரமும் மித்யாவாம்.
 
எங்ஙனம், சொப்பனத்தின் ஸ்திரீ புத்திராதிகள் சொப்பனத்திலேயே சுக துக்கங்கட்கு ஹேதுக்களாயிருக்கின்றனர்.  ஜாக்கிரத்தில் அவர்களில்லை. அங்ஙனமே ஜாக்கிர பதார்த்தங்கள் சொப்பனத்தில் இல்லை.  ஆதலால் ஜாக்கிரத, சொப்பனங்கள் இரண்டும் சமமாம்.
 
ஜாக்கிரத்தினின்று சொப்பனமுண்டாய், பின்னர் ஜாக்கிரமுண்டாகின்றது. அங்கு முதல் ஜாக்கிரத்தின் பதார்த்தமே, சொப்பன வியவஹித இரண்டாவது ஜாக்கிரத்தில் இருக்கின்றது. முதல் சொப்பனத்தின் பதார்த்தம் இரண்டாவது சொப்பனத்தில் இருக்கின்றதில்லை. ஆகையால், சொப்பன பதார்த்தங்களினும் ஜாக்கிர பதார்த்தங்கள் விலக்ஷணமாமென்று கூறின், அச்சங்கையும் சித்தாந்தத்தை அறியாத மூடனது திருஷ்டியாலுண்டாகின்றது. ஏனெனின், மூர்க்கனுடைய திருஷ்டி இவ்வாறிருக்கின்றது. சம்சாரப் பிரவாகம் அனாதியாம். அதில் ஜீவனுக்கு ஜாக்கிர, ஸ்வப்ன, சுஷுப்தி உண்டாகின்றது. ஜாக்கிர காலத்தில் சொப்பனமும், சுஷுப்தியும் நஷ்டமாகின்றன. சொப்பன காலத்தில் ஜாக்கிரமும், சுஷுப்தியும் நஷ்டமாகின்றன. அங்ஙனமே சுஷுப்தி காலத்தில் ஜாக்கிர சொப்பனங்கள் நஷ்டமாகின்றன. பின்னரோ சொப்பன சுஷுப்தி உண்டாகும்போது ஜாக்கிர காலத்தின் ஸ்திரீ, புத்திர, பசு தனாதிகள் நீங்காமலிருந்து கொண்டேயிருக்கின்றன. அவற்றின் ஞானமே நீங்குகின்றது. மீண்டும் ஜாக்கிரதம் உண்டாகும்போது, முதல் ஜாக்கிரத்திலிருந்த பதார்த்தங்களின் ஞானமுண்டாகிறது என்பது அக்ஞானிகளாகிய மூர்க்கர்களின் திருஷ்டியாம்.
 
பதார்த்தங்களெல்லாம் சேதனத்தின் விவர்த்தமும் அவித்யாவின் பரிணாமமாகும். ஆதலால், சிப்பி-வெள்ளி போன்று எக்காலத்தில் எந்த பதார்த்தம் பிரதீதியாகின்றதோ, அக்காலத்தில் அதிஷ்டான சேதனத்தை ஆசிரயித்த அவித்யாவின் இருவகைப் பரிணாமங்கள் உண்டாகின்றன. அவித்யாவின் தமோ குணாம்சம் கடாதி விஷயரூபமாகப் பரிணாமிக்கிறது. அவித்யாவின் சத்துவ குணாம்சம் ஞானரூபமாகப் பரிணமிக்கிறது.
 
சேதனத்தை ஞானமாகக் கூறுவதால், சத்துவ குணத்தின் பரிணாமம் ஞானம் என்று கூறுதல் பொருந்தாதாம் ஆயினும் எல்லா வியாபக சேதனமும் ஞானம் அன்று. பின்னரோ ஆபாஸ சகித விருத்தியில் ஆரூடமான சேதனத்தை ஞானம் என்பர். ஆகையால், சேதனத்தில ஞான வியவகாரத்தைச் சம்பாதிப்பது விருத்தியாம். இவ்வாறு சேதனத்தில் ஞானத்தன்மையைச் சம்பாதிப்பது விருத்தியாம்.
 
இவ்வாற்றால் சேதனத்திலுள்ள ஞானத் தன்மைக்கு உபாதி, விருத்தியாம். அதனிடத்திலும் ஞான சப்தத்தின் பிரயோகமுண்டாகின்றது. கடத்தின் ஞானம் உண்டாயிற்று என்றும் கடத்தின் ஞானம் நஷ்டமாயிற்று என்றும் உலகத்தில் கூறுகிறார்கள். அங்கு விருத்தியிலாரூடமான சேதனத்திற்கு உற்பத்தி நாசங்கள் சம்பவிக்கின்றதில்லை. விருத்திக்கு உற்பத்தி நாசங்கள் உண்டாகின்றன. ஞானத்திற்கு உற்பத்தி நாசங்கள் கூறப்படுகின்றன. ஆதலால், விருத்தியிலும் ஞான சப்தத்தின் பிரயோகமுண்டாகின்றது. அந்த விருத்திரூப ஞானம் சத்துவகுணத்தின் பரிணாமத்தில் சேதனத்தின் ஆபாஸம் உண்டாகின்றது. கடாதி விஷயரூப பரிணாமத்தில் சேதனத்தின் ஆபாஸம் உண்டாகின்றதில்லை. ஏனெனின், விஷயம் விருத்தி என்னும் இரண்டும் அவித்யாவின் தமோ குணத்தின் பரிணாமமாம். ஆதலால், மலினமாம். அதில் ஆபாஸம் உண்டாகின்றது. இவ்வாற்றால் விருத்திக்குச் சேதனத்தின் ஆபாஸத்தைக் கிரகிக்கும் யோக்கியதன்மை இருத்தலினால் விருத்தி அவச்சின்ன சேதனம் ஞானம் என்றும். சாட்சியென்றும் கூறப்படுகின்றது. கடாதி விஷயங்கட்கு ஆபாசத்தைக் கிரகிக்கும் யோக்யத் தன்மையில்லை. இக்காரணத்தினால் விஷயாவச்சின்ன சேதனம் ஞானமன்றாம். சாட்சியுமன்றாம். இவ்வாற்றால் ஜாக்கிரத்தின் பதார்த்தங்களும் அவற்றின் ஞானமும் கூடவே உண்டாகின்றன, நஷ்டமடைகின்றன. இது வேதத்தின் ரகசிய சித்தாந்தம். ஆதலால் ஜாக்கிரத்தின் பதார்த்தங்கள் இரண்டாவது ஜாக்கிரத்தில் இருக்கின்றன என்று கூறுதல் சம்பவிக்காது.
 
சொப்பனத்தினின்று விழித்துக்கொண்டவனுக்கு முன் எந்தப் பதார்த்தங்கள் இருந்தனவோ அவையே இவை என்று கூறமுடியாது. ஆதலால், ஜாக்கிர பதார்த்தங்களுக்கு ஞானத்தின் சமகாலத்தில் உற்பத்தி-நாசம் உண்டாகின்றது இல்லை. பின்னரோ ஞானத்திற்குமுன்னும், ஞானத்தின் நாசத்துக்குப் பின்னுமிருக்கின்றன.
 
அங்ஙனமாயின், எங்ஙனம் சொப்பன பதார்த்தங்கள் அந்த நேரத்தில் உற்பத்தியாகி, நான் பிறப்பதற்கு முன்னும் இந்த மலை சமுத்திர முதலியன உண்டாயிருக்கின்றன என்று பிரதீதியாகின்றன. அங்குத் தற்காலமுண்டாகிய பதார்த்தங்களில் வெகுகால நிலைத்திருத்தல் என்றத் தன்மைப் பிராந்தி உண்டாகிறது. ஆதலால், எந்த அவித்யா மித்யாவான மலை சமுத்திர முதலியவற்றை உண்டாக்கியிருக்கின்றதோ, அந்த அவித்யாவினால் வெகுகால ஸ்திரத்தன்மையும், ஸ்திரத்தன்மையின் பிரதீதியும் அனிர்வசனீயமாய் உண்டாயிருக்கின்றன. அங்ஙனமே, ஜாக்கிர பதார்த்தங்களிலும் வெகுகால நிலைத்திருத்தல் தன்மையில்லை. பின்னரோ, அவித்யாவின் பலத்தினால் மித்யாவான ஸ்திரத்தன்மையும், அந்தப் பதார்த்தங்களோடு கூடவே உற்பத்தியாகிப் பிரதீதியாகின்றது.
 
இவ்வாறு கூறின், சொப்பன பதார்த்தம் சாக்ஷாத் அவித்யாவின் பரிணாமமாம். ஜாக்கிர பதார்த்தம் சாக்ஷாத் அவித்யாவின் பரிணாமமன்றாம். பின்னரோ, கடத்தின் உற்பத்தி தண்டம் சக்கரம் குயவன் என்பவற்றால் உண்டாவது போல சகல பதார்த்தங்களின் உற்பத்தியும், தத்தங்காரணத்தால் உண்டாகிறது  சாக்ஷாத் அவித்யாவால் உண்டாகின்றதில்லை. சாட்சாத் அவித்யாவின் பரிணாமமாயிருக்குமாயின் ஆகாசாதிக் கிரமத்தால் பஞ்சபூதங்களின் உற்பத்தியும், பஞ்சீகரணமும், அவற்றினின்று பிரம்மாண்டத்தின் உற்பத்தியும் ஸ்ருதியில் கூறப்பட்டிருக்கின்றன. அது அசங்கதமாம். ஆதலால், ஈஸ்வர சிருஷ்டியாகிய ஜாக்கிர பதார்த்தங்கள் தத்தம் உபாதானத்தின் பரிணாமங்களாம். சாட்சாத் அவித்யாவின் பரிணாமங்களன்றாம். சொப்பனத்தின் சகல பதார்த்தங்களும் அவித்யாவின் பரிணாமங்களாம். அவற்றிற்கு ஒரே அவித்யா உபாதானமாயிருத்தலால் அந்தப் பதார்த்தங்களுக்கும் அவற்றின் ஞானத்திற்கும் ஒரே அவித்யாவினின்றும் ஒரே காலத்தின் உற்பத்தி சம்பவிக்கின்றது. ஜாக்கிர பதார்த்தங்கள் வெவ்வேறு காரணங்களாலுண்டாகின்றன. காரியத்திற்குமுன் காரணமிருக்கும். காரணத்தில் காரியம் லயமாகின்றது. ஆதலால், கடத்தின் உற்பத்திக்கு முன்னும் கட நாசத்திற்குப் பின்னும் மட்பிண்டமிருக்கின்றது. இவ்விதத்தால் சில பதார்த்தங்கள் அற்பகாலம் நிலைப்பனவாகவும், சில அதிக காலம் நிலைப்பனவுமாகக் காரிய காரணங்களாயிருக்கின்றன. சொப்பன பதார்த்தங்கள் அவ்வாறில்லை.
 
அச்சங்கை பொருந்தாது. ஏனெனின், ஜாக்கிர பதார்த்தங்கட்குப் போல் சொப்பன பதார்த்தங்களிலும் காரிய காரணத்தன்மை பிரதீதியாகின்றது. எங்ஙனம் ஒருவனுக்கு என் பசு கன்று போட்டிருக்கின்றது அல்லது என் மனைவிக்குப் புத்திரன் உண்டாயிருக்கின்றான் என்று சொப்பனம் உண்டாகிறது. அங்குப் பசுவினிடததிலும், மனைவியிடத்திலும் காரணத் தன்மையும், வெகுகால ஸ்திரத்தன்மையும் பிரதீதியாகின்றன. கன்றினிடத்திலும், புத்திரனிடத்திலும் காரியத்தன்மையும், அற்ப கால ஸ்திரத்தன்மையும் பிரதீதியாகின்றன. எல்லாம் ஒரே காலத்தில் உண்டாகின்றன. ஒன்று மற்றொன்றிற்கு காரணமன்று. ஆனால், பசு, கன்று, மனைவி முதலியவற்றிற்கு அவித்யாவே உபாதானமாம். அங்ஙனமே ஜாக்கிரத்திலும் சில வெகுகாலமிருக்கும் காரணரூபமாகவும், சில சொற்ப காலமிருக்கும் காரியரூபமாகவும் சொப்பனத்தில் போலத் தோன்றுகின்றன. எதுவும் எதற்கும் பரஸ்பரம் காரிய காரணமன்றாம்  பின்னரோ சாட்சாத் அவித்யாவின் காரியங்களாம்.
 
ஸ்ருதியில் கிரமமாகச் சிருஷ்டி கூறப்பட்டிருக்கின்றது. அங்கு சிருஷ்டியைக் கூறுதலில் சுருதிக்கு அபிப்பிராயமின்று. பின்னரோ, அத்வைதத்தனைப் போதித்தலில் அபிப்பிராயமாம். எல்லாப் பதார்த்தங்களும் பரமாத்மாவிடமிருந்து தோன்றி இருக்கின்றன. ஆதலால், அதன் விவர்த்தமாம். எது எதன் விவர்த்தமாக இருக்கின்றதோ, அது அதன் சொரூபமாகவே இருக்கின்றது. ஆதலால், சகல நாம ரூபங்களும் பிரம்மத்தினும் வேறாகாமல் பிரம்மமாகவே இருக்கின்றன என்னும் அர்த்தத்தினைப் போதிப்பதற்காகச் சிருஷ்டி கூறப்பட்டது. சிருஷ்டிக்கு வேறு பிரயோஜனமில்லை. அங்கு கிரமசிருஷ்டி கூறியது ஸ்தூல திருஷ்டியை உடையவனுக்கு விபரீதக் கிரமமாக லய சிந்தனை செய்யும் பொருட்டாம். அதற்கும் அத்வைத ஞானமே பிரயோஜனமாம். ஆதலால், கிரமமாகச் சொல்லுவதிலும் அபிப்பிராயமில்லை. சிருஷ்டியில் கிரமமில்லை. பின்னரோ, எல்லாப் பதார்த்தங்களும் ஒரே அவித்யாவிலிருந்து  உண்டாயிருக்கின்றன. அவற்றிற்குப் பரஸ்பரம் காரிய காரணத் தன்மையும் பூர்வோத்ரத் தன்மையும் அவித்யாவாகிய சொப்பனம் போல மித்யாவாகப் பிரதீதியாகின்றன. ஸ்ருதி அவற்றிற்குத் தம்மில் காரிய காரணத்தன்மையும், பூர்வோத்தரத் தன்மையும் கூறியிருக்கின்றது. அது லயசிந்தனையின் பொருட்டுக் கூறியதாம். எவ்வாறு சொரூபமிருக்கின்றதோ அவ்வாறே தியானமிருக்க வேண்டுமென்னும் நியமம் தியானத்திலில்லை. ஆதலால், ஜாக்கிர பதார்த்தங்களுக்குத் தம்மில் காரண காரியத் தன்மை இல்லை.
 
ஆனால், சகல பதார்த்தங்களும் சாட்சாத் அவித்யாவின் காரியங்களாம். சிப்பி-வெள்ளி போன்று அல்லது, சொப்பனம் போன்று அவித்யாவின் விருத்தி உபஹித சாட்சியினால் அவற்றின் பிரகாசமுண்டாகின்றது. ஆதலால், எல்லாப் பதார்த்தங்களும் சாட்சி பாஸியங்களாம். அவித்யாவின் ஞானாகார, ஞேயாகார பரிணாமங்கள் ஒரே காலத்தில் உண்டாகின்றன  கூடவே நஷ்டமாகின்றன. ஆதலால், எப்போது பதார்த்தம் தோன்றுகின்றதோ அப்போதே தோற்றத்திற்கு விஷயமான பதார்த்தம் உண்டாகின்றது வேறு காலத்திலுண்டாகின்றதில்லை. இதனையே திருஷ்டி சிருஷ்டி வாதமென்பர்.
 
இந்தப் பட்சத்தில் பதார்த்தங்களுக்கு அக்ஞான ஸத் இல்லை  ஞாத ஸத் இருக்கின்றது. அத்வைத வாதத்தில் இது சித்தாந்த பட்சமாம். இந்தப் பட்சத்தில் இரண்டு ஸத் இருக்கின்றன  மூன்றில்லை. ஏனெனின், அனாத்ம பதார்த்தங்களெல்லாம் சொப்பனம் போன்று பிராதிபாஸிகமாக இருக்கின்றன. பிரதீதி காலத்தினும் பின்ன காலத்தில் அனாத்மாவிற்குச் ஸத்தில்லை. ஆகையால், மூன்றாவதான வியாவகாரிக ஸத்தில்லை.
 
இந்தப் பட்சத்தில் அனாத்ம பதார்த்தங்களெல்லாம் சாட்சி பாஸியமாக இருக்கின்றன. பிரமாதா, பிரமாணங்களுக்கு விஷயம் ஒன்றும் இல்லை. ஏனெனின், அந்தக்கரணமும், இந்திரியங்களும், அங்ஙனமே கடாதிகளுமாகிய எல்லாத் திரிபுடிகளும், ஞானமும் சொப்பனம் போன்று ஒரே காலத்தில் உண்டாகின்றன. அவற்றிற்கு விஷய, விஷயீ பாவம் பொருந்தாது. கடாதி விஷயமும், நேத்திராதி இந்திரியங்களும், நேத்திராதி வாயிலாக அந்தக்கரணத்தின் விருத்திரூப ஞானம் பிரமாண ஜன்னியமாம். அந்த அந்தக்கரணம் இந்திரியம் விஷயம் என்னும் மூன்றும் ஞானத்தின் பூர்வ காலத்திலில்லை. பின்னரோ, ஞான சமகாலத்திலேயே சொப்பனம் போல் திரிபுடி உண்டாகின்றது. ஆதலால், திருபுடியால் தோன்றும் ஞானம் ஒன்றும் இல்லை. அங்ஙனமாயின் சொப்பனம் போல் ஞானத்தில் திரிபுடி ஜன்யத் தன்மை பிரதீதியாகின்றது. ஆதலால், ஜாக்கிர பதார்த்தங்கள் சாட்சி பாஸியமாம். பிரமாண ஜன்னிய ஞானத்திற்கு விஷயமன்று  இதனாலும் சொப்பனம் போன்று மித்யாவாம். அல்லது ஜாக்கிரத்தில் சிற்சில பதார்த்தங்கள் மித்யா ரூபத்தினால் அறியப்படுகின்றன  சிற்சில சத்திய ரூபத்தினால் இவ்வாறு அறியப்படுகின்றன.
 
அனாதி கால பதார்த்தங்களிருக்கின்றன  அவற்றுள் சில நஷ்டமாகின்றன  அவற்றிற்குச் சமானமாக வேறு பதார்த்தங்கள் உண்டாகின்றன. இவ்வாறு பிரபஞ்ச தாரையின் நாசம் ஒருகாலத்திலும் உண்டாவதில்லை. ஞானம் உண்டானவனுக்குப் பிரபஞ்சத்தின் பிரதீதியுண்டாகின்றதில்லை. ஏனையோர்க்கு பிரபஞ்சத்தின் பிரதீதியுண்டாகின்றது. அந்த ஞானத்திற்குச் சாதனம் வேதமும், குருவுமாம். அந்த வேதத்தினாலும் குருவினாலும் பரம சத்தியம் அடையப்படுகின்றது. இவ்வாறாக பிரதீதி ஜாக்கிரத்தில் உண்டாகின்றது, அங்கு சில பதார்த்தங்களில் மித்யாத்தன்மை, சிலவற்றில் நாசம், சிலவற்றில் உற்பத்தி, வேதத்தினாலும் குருவினாலும் பரம புருஷார்த்தப் பிராப்தி என்னும் இவையாவும் அவித்யாவாகிய சொப்பனம் போன்று மித்யாவாக இருக்கின்றன. வாஸிஷ்டத்தில் இவ்வாறு அனந்த இதிகாசங்கள் கூறப்பட்டிருக்கின்றன.
 
குண மாத்திர சொப்பனத்தில் அனேககாலப் பிரதீதியுண்டாகின்றது. ஜாக்கிரதம் போல ஸ்திரமான பதார்த்தங்கள் பிரதீதியாகின்றன. அவற்றால் வெகுகால போகம் உண்டாகின்றது. ஆதலால், ஜாக்கிர பதார்த்தங்கட்குச் சொப்பன பதார்த்தங்களினும் சிறிதும் விலக்ஷணத் தன்மையில்லை. ஆத்மாவக்கு வேறானவுள்ள அனைத்தும் மித்யாவாம்.
 
சிஷ்யன் கேட்கின்றான். ஈசுவர சிருஷ்டி அனந்த கல்பமாக அனாதியாக இருக்கின்றது. அதில் ஞானி முக்தனாகின்றான். அக்ஞானிக்குப் பந்தம் இருக்கின்றது. ஜாக்கிரத, சொப்பன அவஸ்தை சமானமாகுமாயின், சொப்பனம் ஒரு கணம் அல்லது ஒரு நாழிகை அல்லது ஒரு பகற்காலம் அல்லது கொஞ்ச அதிக காலம் இருக்கும். சொப்பனம் போல் சம்சாரம் சொற்ப காலமிருப்பதாயின் அனாதி காலத்துப் பந்தமுண்டாகாது. பந்த நிவிருத்தி ரூப மோட்சத்தின் பொருட்டுச் சிரவணாதி சாதனங்கள் நிஷ்பலமாம்.
 
குரு கூறுகின்றார். முற்கூறிய சித்தாந்தத்தில் பந்தம், மோட்சம், வேதம், குரு என்பன அங்கீகரிக்கப்படவில்லை. பின்னரோ, சேதனம் நித்திய முக்தமாக இருக்கின்றது. அவித்யாவின் பரிணாமங்கள் சேதனத்தில் பலவித விவர்த்தம் ஆகின்றன. அதனால், ஆத்ம சொரூபத்திற்குக் கிஞ்சித் மாத்திரமும் ஹானி இல்லை. ஆத்மா எப்போதும் அசங்கமாயும் ஏக ரசமாயுமிருககின்றது.
 
இதுவரையில் ஒருவரும் முக்தராகவில்லை. இனியும் ஆவதில்லை. பின்னரோ, சேதனம் நித்திய முக்தமாகவிருக்கின்றது. அவித்யாவுக்கும் அதன் பரிணாமத்திற்கும் சேதனத்தோடு எக்காலத்திலும் சம்பந்தமில்லை. ஆதலால், பந்தம், வேதம், குரு, சிரவணாதிகள், சமாதி, மோட்சம் என்பனவற்றின் பிரதீதியும், சொப்பனம் போல் அவித்யா ஜன்னியமாம். ஆதலால், மித்யாவாம். இவற்றில் வெகுகால ஸ்தாயித்தன்மையும், அவித்தியா ஜன்னியமாம். அங்ஙனமாயினும், இது சித்தாந்தத்தினை உணராமல் ஸ்தூல திருஷ்டியுடைய புருஷனது கேள்வியாம்.
 
சிஷ்யனே! எங்ஙனம் நித்திரா தோஷத்தினால் சொப்பனத்தில் ஓதுவிப்போன்  அத்யயனம்(ஓதல்), வேதம், சாஸ்திரம், புராணம், தர்மசாஸ்திரம், அத்யயன கர்த்தா, கர்மம், அதன்பலன் என்பன பிரதீதியாகின்றன. அவ்வெல்லாப் பதார்த்தங்களிலும் சத்தியத்தன்மையின் பிராந்தி உண்டாகின்றது. அங்ஙனமாயினும், அச்சொப்பனத்தின சகல பதார்த்தங்களும் மித்யாவாக இருக்கின்றன. அங்ஙனமே ஜாக்கிரத்தின் சகல பதார்த்தங்களும் மித்யாவாக இருக்கின்றன. அவற்றில் சத்தியத்தன்மை பிரதீதியாவது பிராந்தியாம். உனக்கு நான் குருவாகத் தோன்றி பந்தத்தை நாசம் செய்யும் வேதத்தின் அர்த்தத்தினை உபதேசம் செய்தல் எதுவோ அது உனக்கு மித்யாவாக பிரதீதியாகின்றது.
 
எங்ஙனம் அக்கிருத தேவனுக்குச் சொப்பனத்தில் மித்யாப் பிரதீதிக்கு விஷயங்களான குரு வேதாதிகள் அனிர்வசனீயமாயுண்டாயினவோ, அங்ஙனமே உன் பிரதீதியில் நான் முதலிய யாவும் அனிர்வசனீயமாய் மித்யாவாக இருக்கின்றன.
 
அந்த அக்கிருத தேவனுக்கு தான் ஒரு அக்கிருதனென்னும் தேவதை, அனாதி காலத்து உறக்கத்தில் தூங்குவதாய்ச் சொப்பனத்தை கண்டது. அச்சொப்பனத்தில் அப்புருஷனுக்கு இவ்வாறாக பிரதீதியுண்டாயிற்று. நான் சண்டாளன், மகா துக்கியாயிருக்கிறேன்  அஸ்தி, மஜ்ஜை, இரத்தம், துவக், மாமிசம், மேதை, வீரியரூப சப்த தாதுக்களினால் என்முகம் நிறைந்து இருக்கின்றது. மகாகோரமும் பயங்கரமுமான பாம்பு, யானை முதலியவற்றோடு கூடிய வனத்தில் நான் சுற்றித் திரிகின்றேன். அந்தத் தேவதை சுற்றித் திரிந்து கொண்டு அவ்வனத்தில் பல இடங்களைப் பார்த்தது. சில இடங்களில் பல பயங்கரமான பிராணிகள் தன்னை சாப்பிடுவதற்கு எதிரில் ஓடி வருகின்றன. சில இடங்களில் பீறிட்டு இரத்தம் நிறைந்த குண்டங்களில் விழுந்த பிராணிகள் அகோர சப்தங்களைச் செய்கின்றன. சிலவிடங்களில் பழுக்கக் காய்ச்சிய இரும்பு ஸ்தம்பங்களோடு சேர்த்துப் கட்டப் பட்ட புருஷர்கள் அலறுகின்றார்கள். சில இடங்களில் சுடுமணலோடு கூடிய மார்க்கங்களில் காலில் ஒன்றுமில்லாமல் சில புருஷர்கள் போகின்றார்கள். அவர்களை ராஜ படைகள் இரும்புத் தண்டத்தனால் அடிக்கிறார்கள். இவ்வாறு பல பயங்கரமான இடங்களை அந்தத் தேவதை பார்த்து ஒரு காலத்தில் தானும் அபராதம் செய்து சொப்பனத்தில் அந்தத் துக்கங்களை அடைந்தது.
 
சிலவிடங்களில் திவ்வியமான ஸ்தலங்களைப் பார்க்குமிடத்த, அவ்விடங்களில் உத்தமமான தேவதைகள் விளங்குகின்றார்கள். அத்தேவர்களுக்குத் திவ்விய போகங்களிருக்கின்றன. அமிர்தத்தைப் பார்த்த மாத்திரத்தினால் அவர்களுக்குத் திருப்தி உண்டாயிருக்கின்றது. அவர்களுக்குப் பசி தாகங்களால் பாதை உண்டாகின்றதில்லை. அவர்கட்கு மல மூத்திரங்கள் இன்றிச் சரீரம் பிரகாசித்துக் கொண்டிருக்கின்றது. உத்தமமான விமானத்தில் இருந்துகொண்டு சில தேவர்கள் ரமிக்கின்றார்கள். அந்த விமானங்கள் அவர்கள் இச்சையினது அனுசாரம் செல்லுகின்றன. சிலவிடங்களில் ரம்பை, ஊர்வசி போன்ற அப்ஸர ஸ்திரீகள் நர்த்தனம் செய்கின்றார்கள். அவர்கள் அங்கமுற்றும் தோஷ ரகிதமாயிருக்கின்ற. எல்லா ஸ்திரீகளும் குணம் உடையவர்களாக இருக்கின்றார்கள். அவர்கள் சரீரத்தினின்றும் காமத்தினைப் பிரகாசிப்பிக்கும் உத்தமமான சுகந்தமுண்டாகின்றது. சிலவிடங்களில் அவர்களோடு தேவர்கள் ரமிக்கின்றார்கள். தானும் ஒருகால் தேவத்தன்மை அடைந்து அவர்களோடு அனேககாலம் மகிழ்ச்சியுடன் இருக்கலாம். அந்த அப்சர பெண்களோடு திவ்விய ஸ்தானங்களில் ரமிக்கலாம்.
 
ஓரிடத்தில் யாவர்க்கும் அதிபதியான புருஷன் இருக்கின்றான். அவன் ஆக்ஞையின் பிரகாரம் நடக்கின்றவர் அவன் முன் நிற்கின்றனர். சிலர்க்கு அந்த அதிபதியும், அவன் சேவகர்களும் சௌமிய ரூபமாய்த் தோன்றுகிறார்கள். சில புருஷர்கட்கு மகாபயங்கர ரூபமாய்த் தோன்றுகிறார்கள். அவ்வனத்திலிருக்கும் புருஷர்கட்குக் கர்மானுசாரமாய்ப் பலனைக் கொடுக்கின்றார்கள். இவ்விதமாக, அக்கிருததேவன் சொப்பனத்தில் நானா ஸ்தானங்களைப் பார்த்தான். வேறு சிலவிடங்களில் பிராமணர்கள் வேதபாராயணம் செய்கின்றார்கள். சிலவிடங்களில் யக்ஞ சாலைகளில் உத்தமமான கர்மம் செய்கின்றார்கள். சிலவிடங்களில் உத்தமமான நதி ஓடுகின்றது. அதில் புண்ணியத்தின் பொருட்டு ஜனங்கள் ஸ்னானம் செய்கின்றார்கள். சிலவிடங்களில் ஞானமுடைய ஆச்சாரியர்கள் சிஷ்யர்களுக்குப் பிரம்மவித்தையை உபதேசம் செய்கின்றார்கள். அந்தப் பிரம்ம வித்யாவை அடைந்து அவ்வனத்தினின்றும் அவர்கள் வெளிப்பட்டுப் போய்விடுகிறார்கள்.
 
இவ்விதமாக, சொப்பனத்தில் அக்கிருத தேவன் கணமாத்திரத்தில் அனேக ஆச்சரிய ரூப பதார்த்தங்களை அவ்வனத்தில் பார்த்தான். அவனுக்குச் சொப்பனத்தில் இவ்வாறு பிரதீதியுண்டாயிற்று. அதாவது அனந்த காலமாய் நான் இந்த வனத்திலிருக்கிறேன். இந்த வனத்திற்கு ஒருகாலத்தும் நாசம் வருகின்றதில்லை. ஒரு காலத்தில் பகவானுடைய நான்கு முகங்களினின்றும் நானா பீஜங்கள் வெளியே வர, அவ்வனம் அவரால் சிருஷ்டிக்கப்படுகின்றது. ஒருகால் அவருடைய கோரமான ஹாஸியத்தால் அவர் முகத்தினின்றும் அக்னி புறப்பட்டு அவ்வனத்தைத் தகனம் செய்கின்றது. வனத்தின் உற்பத்தியுடன் எனது உற்பத்தி உண்டாகின்றது. வனத்தின் தகனம் உண்டாகும் போது எனது தகனம் உண்டாகிறது. வனம் முற்றும் தகனம் செய்து அந்த பகவான் ஒருவரேயிருக்கின்றார். அவர் சரீரத்தில் வனத்தின் விதை தங்குகின்றது. இந்தப் பிரதீதி, சொப்பனத்திலேயே அந்த அக்கிருத தேவனுக்குச் சொப்பன வேதத்தின் சிரவணத்தினால் உண்டாயிற்று.
 
அப்போது தனக்கு அடிக்கடி ஜனன மரணங்களுண்டாதைக் கேட்டு அக்கிருத தேவன் விசாரம் செய்தான். எவ்விதமாக நான் இவ்வனத்தைவிட்டு வெளிப்படுவேன்? வெளிப்படாவிட்டாலும் எனது சண்டாளத்துவம் நீங்கி தேவபாவம் எப்போதும் இருக்கும்படி வனத்தினின்றும் வெளியில் செல்வதற்கு வேறோரு உபாயமில்லை. பிரம்ம வித்யாவினை உபதேசம் செய்யும் ஆச்சாரியர் தனது சிஷ்யர்களை வனத்திற்கு வெளியில் கொண்டு போகின்றார். இவ்வாறு விசாரித்து அந்த அக்கிருத தேவன் சொப்பனத்திலேயே ஆச்சாரியரை அடைந்தான். விதி பூர்வகமாய் அடைந்த சிஷ்யனுக்கு அந்த ஆச்சாரியர் தேவவாணி ரூபமான மித்யா கிரந்தத்தை உபதேசம் செய்கின்றார்.
 
மித்யாசாரியாரால் மித்யா சிஷ்யனுக்கு உபதேசிக்கப்பட்ட கிரந்தம் பாஷா ரூபமாக எழுதப்படுகின்றது.
 
சம்ஸ்கிருத கிரந்தத்தைப் பாஷாரூபமாக்குவதில் மங்கலம் செய்கின்றார். ஏனெனின், மங்கலம் செய்வதினால் கிரந்தம் முடிவதற்குப் தடையாகவுள்ள விக்னங்கள் நாசமாகின்றன. விக்னம் என்பது பாபத்திற்காம். பாபத்தினால் சுபகாரியத்தின் சமாப்தம் உண்டாகின்றதில்லை. அந்தப் பாபங்கள் மங்கலத்தால் நாசமாகின்றன. பாபமற்றவனும கிரந்தாரம்பத்தில் மங்கலம் அவசியம் செய்தல் வேண்டும். ஏனெனின், கிரந்தாரம்பத்தில் மங்கலம் செய்யாவிடின் கிரந்தகர்த்தாவினிடத்தில் புருஷர்களுக்கு நாஸ்திகப் பிராந்தி உண்டாய்க் கிரந்தத்தில் பிரவிருத்தி உண்டாகாது.
 
அந்த மங்கலம் மூன்று வகையாம். 1.வஸ்து நிர்ச்தேச ரூபமாம், 2. நமஸ்கார ரூபமாம், 3. ஆசீர்வாத ரூபமாம். சகுண அல்லது நிர்குணமான பரமாத்மா வஸ்து எனப்படும். அதன் கீர்த்தனம் வஸ்து நிர்த்தேசமெனப்படும். தன்னுடைய அல்லது சிஷ்யனுடைய வாஞ்சித வஸ்துவைப் பிரார்த்தித்தல் ஆசீர்வாதரூப மங்கலமெனப்படும். தனது இஷ்ட வஸ்துவின் பிரார்த்தனை பின்னர் ஸ்பஷ்டமாகும். சிஷ்யனது இஷ்ட வஸ்துவின் பிரார்த்தனை அதன்பின் ஸ்பஷ்டமாம்.
 
புராணத்தில் கணேசருக்கும், தேவிக்கும், ஈசுவரத்தன்மை பிரசித்தமாக இருக்கின்றது. ஆகையால், அனீசுவர சிந்தனையில்லை. புராணத்தில் கணேசருக்குச் சொல்லப்பட்ட ஜன்மம் ஜீவர்கள் ஜன்மம் போல் கர்மத்தின் பலனன்று. ராமகிருஷ்ணாதிகள் போல் பக்தர்களை அனுக்கிரகிக்க பரமாத்மாவே ஆவிர்ப்பவித்திருக்கிறாரென்பது வியாஸ பகவானது பரம அபிப்பிராயமாகும்.
 
இந்தவிடத்தில் இது இரகசியமாம். பரமார்த்த திருஷ்டியால் ஜீவனும் பரமாத்மாவினும் பின்னமன்று. ஆனால் எந்த ஜன்ம மரணாதி பந்தங்களின் அத்யாஸம் ஆத்மாவினிடத்தில் உள்ளதோ, அது ஜீவனுடைய ஜீவத்தன்மையாம். அந்த ஜன்மாதி பந்தம் கணேசாதிகளுக்கு ஆத்மாவில் பிரதீதியாகின்றது இல்லை. ஆகையால் ஜீவர்களல்லர். இவ்வாற்றால் கணேசாதிகளுக்கு ஈசுவரத்தன்மையிருக்கின்றது. அதனால் கிரந்தாரம்பத்தில் அவர்களைச் சிந்தித்தல் யோக்கியமாம்.
 
நானாரூபம் ஈசுவரனுக்குக் கூறியது எல்லோருக்கும் ஈசுவரத்தன்மையினை விளக்கும் பொருட்டேயாகும்  ஈசுவர பக்தியும் குரு பக்தியும் வித்யாவின் பிராப்திக்கு முக்கிய சாதனங்களாம் என்னும் அர்த்தத்தினையும் விளக்கற்பொருட்டாம்.
 
நிர்க்குண வஸ்து நிர்த்தேச ரூப மங்கலம்
வியாபகமாயும், சத்தியமாயும் இருக்கிற எதன் பிரகாசத்தால் சூரிய சந்திரர்கள் பிரகாசிக்கின்றார்களோ, அந்தப் புத்திக்குச் சாட்சியாகிய நான் சுத்த ரூபமாகவும் ஆனந்த ரூபமாகவும் இருக்கின்றேன்.
 
சகுண வஸ்து நிர்த்தேச ரூப மங்கலம்
ஸ்ரீகணபதியின் பெயர் விக்கினங்களை மூலத்தோடு நாசம் செய்கின்றது. அவரைச் சிந்திக்காவிடின் தேவதைகளுடைய இச்சைகளும் சித்திக்கின்றது இல்லை. திரிபுரவதத்தில் இந்த வார்த்தை பிரசித்தமாம்.
 
நமஸ்கார ரூப மங்கலம்
அசுரர்களைச் சங்கரிக்கிறவர்களாயும், பக்தர்களை எப்போதும் பரிபாலிக்கிவர்களுமாக இருக்கிற லட்சுமிபதியான மகாவிஷ்ணுவையும், பார்வதிபதியான பரமசிவனையும் நான் நமஸ்கரிக்கின்றேன்.
 
சுவவாஞ்சித பிரார்த்தனா ரூப ஆசீர்வாதம்.
எந்தச் சக்தியின் பலத்தால் ஈசுவரன் இச்சிருஷ்டியினைச் செய்கின்றாரோ, அந்தச் சக்தி இந்தக் கிரந்தம் முடியும் பொருட்டு என்னுடைய வாக்கிலிருக்கப் பிரார்த்திக்கின்றேன்.
 
சிஷ்யவாஞ்சித பிரார்த்தனா ரூப ஆசீர்வாதம்
பந்தத்ததை நீக்கி சுகத்தை தரும் தீனதயாளுவான ஸ்ரீதாது குரு இந்தக் கிரந்தத்தை படிக்கின்றவர், கேட்கின்றவர்களது ஜன்மாதி துக்கத்தை நிவர்த்திப்பாராக.
 
வேதாந்த சாஸ்திர கர்த்தாவாகிய ஆச்சாரியரை நமஸ்கரித்தல்
எங்ஙனம் காற்றானது வனத்தில் வீசி, மரங்களை அசைத்து, அவற்றின் முட்களை விரித்து அழகிய தாமரைப் புஷ்பங்களைத் தமது ஸ்தானங்களினின்றும் பறித்து, முட்களில் சுழற்றுகின்றது. அந்தச் சுழலும் புஷ்பத்தினைப் பார்த்து வழியில் செல்பவனது சித்தத்தில் இவ்வழகிய கமலம் இங்கிருக்கத்தக்கதன்று  பின்னரோ, உத்தமமான இடத்திலிருக்கத் தக்கதாமென்று விசாரித்து அப்புஷ்பங்களை எடுத்துக் கொண்டு, மறுபடியும் மேலும் காற்று பூக்களை முட்களில் சுழற்றாதிருக்கும்படி உபாயம் செய்வேனாகவென்று மீண்டும் விசாரித்துச் சூத்திரங்களால் வலை செய்து முள்மரத்தை பிரித்து விடுகின்றான். அவ்வலையால் புஷ்பங்கள் முட்களில் பிரவேசிப்பதில்லை.
 
அங்ஙனமே, பேதவாதி ஆச்சாரிய ரூப வாயு, வேத ரூபவனத்தில் அர்த்தவாத ரூப முட்களோடு கூடிய மரத்தினின்றும் சகாம கர்மரூப முட்களைப் பிரவிருத்திக்கச் செய்து, கபடமில்லாமலும், அதிசுத்த ராகாதி தோஷங்கள் இல்லாமலுமிருக்கும் சிஷ்ய ரூப தாமரைப் புஷ்பத்தினைச் சமாதிரூப அவற்றின் ஸ்தானத்தினின்றும் பறித்து. சகாம கர்மரூப முட்களில் சுழற்றுவதைப் பார்த்து, வழிப்போக்கனுக்குச் சமானமான வியாபக விஷ்ணுவானவர் இந்தச் சுத்த புருஷன் இவ்விடத்திலிருக்கத்தக்கவனன்று. பின்னரோ என் ஸ்வரூபத்தை அடைய யோக்கியனாவானென்று விசாரித்து, வியாஸ ரூபம் தரித்து அச்சிஷ்யர்களை உபதேச ரூப மடிமீது வைத்தார். எங்ஙனம் புருஷனது மடிமீதிருக்கின்ற புஷ்பத்தினைப் பறிப்பதில் காற்று சமர்த்தமாகாதோ, அங்ஙனமே பிரம்மநிஷ்ட ஆச்சாரியருடைய உபதேசத்தில் இருக்கும் புருஷனைப் பேதவாதி பிரமிக்கும்படி செய்யச் சமர்த்தனாகின்றது இல்லை. மீண்டும் வியாசபகவான், இந்தப் பேதவாதி, மற்றவர்களையும் சகாம சர்மரூப முட்களில் பின்னும் சுழற்றுவான். ஆகையால் இனிமேல் சிஷ்யர்கள் பிரமிக்காமலிருக்க மாறுவிசாரித்துச் சூத்திர வடிவவலையினால் வேத வாக்கிய ரூப மரங்களை விபாகம் செய்து கொடுத்தார்.
 
எங்ஙனம் வனத்தில் இருவகை மரங்களுண்டு. முள்மரங்கள், முள்ளில்லாத மரங்கள். அவை வலையினால் பிரிக்கப்பட்டால் வலையினால் புஷ்பங்களுக்கு முட்களோடு கூடிய மரத்தில் பிரவேசமுண்டாகின்றதில்லையோ, அங்ஙனமே வேதத்தில் இருவகை வாக்கியங்களுள்ளது. ஒன்று கர்மத்தைத் துதித்துப் பகிர்முகப் புருஷனைக் கர்மத்தில் பிரவிருத்திக்கச் செய்கின்றது. மற்றொன்று கர்மபலத்தின் அநித்தியத் தன்மையைப் போதித்துப் புருஷனை நிவிருத்திக்கின்றது.
 
இவ்வாக்கியங்களை, வேதவியாசர் விபாகம் செய்து சூத்திரத்தினால் சகல வாக்கியங்களுக்கும் நிவிருத்தியில் தாத்பர்யமேயல்லாமல் பிரவிருத்தியில் ஒரு வாக்கியத்திற்கும் தாத்பர்யமில்லை என்று போதித்தார். பிரவிருத்தியைப் போதிக்கும் வாக்கியங்கட்கும் ஸ்வாபாவிகமாயும், நிஷித்தமாயுமுள்ள பிரவிருத்தியினின்றும் நிவிருத்தி செய்து விகிதப் பிரவிருத்தியினால் அந்தக்கரணம் சுத்தமாக அதினின்றும் நிவிருத்தி அடைந்து ஞானநிஷ்ட புருஷனாகுக என்று இவ்வாறு நிவிருத்தியில் தாத்பர்யமாம். அர்த்தவாத வாக்கியங்கள் கர்மபயனைப் போதிப்பன. பலத்தில் அவற்றிற்குத் தாத்பர்யமில்லையென்னும் அர்த்தத்தைச் சூத்திரத்தினால் வியாசர் போதிக்கின்றார். சூத்திரங்களால் இந்த அர்த்தத்தை புருஷன் அறிந்து சகாம கர்மத்தில் பிரவிருத்திக்கின்றதில்லை. எங்ஙனம் நூல் வலை புஷ்பங்களை முட்களினின்றும் தடுக்கின்றதோ, அங்ஙனமே வியாச பகவானது சூத்திரம் சகாம கர்மத்தினின்றும் தடுப்பதால் வலைரூபமாகக் கூறப்பட்டது.
 
நான் யார்? சம்சாரத்தின் கர்த்தா யார்? முக்திக்குக் காரணம் ஞானமா அல்லது கர்மமா அல்லது உபாசனையா அல்லது இரண்டுமா?
 
பகவானே! நான் யார்? தேகஸ்வரூபமா? அல்லது தேகத்தினும் பின்னமா? நான் மனுஷனாயிருக்கிறேன். எனக்குச் சரீரமிருக்கின்றது என்று இரண்டு பிரதீதியுண்டாகுதலால் எனக்குச் சந்தேகமிருக்கின்றது. தேகத்தினும் பின்னம் என்று தாங்கள் கூறுவீராயின், நான் கர்த்தாவா, போக்தாவா, அல்லது அக்கிரியனா? அக்கிரியனெனினும் நான் சர்வ சரீரங்களிலும் ஏகனா? அல்லது அனேகனா? என்பது முதற் கேள்விக்கான அபிப்பிராயமாம்.
 
இந்தச் சம்சாரத்தின் கர்த்தா யாவன்? என்பதன் அபிப்பிராயம் இதுவாம். இந்த சம்சாரத்திற்கு ஒரு கர்த்தா உண்டா? அல்லது தானாகவே உண்டாகி இருக்கின்றதா? கர்த்தா விருப்பினும், கர்த்தா ஜீவனா? அல்லது ஈசுவரனா, ஈசுவரனெனினும். அந்த ஈசுவரன் ஓரிடத்திலிருக்கின்றாரா? அல்லது வியாபகரா? வியாபகராயினும், வியாபகமான ஆகாசத்தலும் ஜீவன் பின்னமாயிருப்பது போல அந்த ஈசுவரனினும் ஜீவன் பின்னமா? அல்லது அபின்னமா? முக்திக்குக் காரணம் ஞானமா? அல்லது கர்மமா? அல்லது உபாசனையா? அல்லது இரண்டுமா? இரண்டுமெனினும் ஞானகர்மங்களா? அல்லது ஞான உபாசனைகளா? அல்லது கர்மஉபாசனைகளா?
 
நான் யார் என்பதன் உத்தரம். ஆத்மா சங்காதத்தின் சாட்சியாதல்
குருவானவர் முதலில் சிஷ்யன் கேட்ட கேள்விக்கு பதில் கூறுகின்றார். நீ சச்சிதானந்த சொரூபம் என்று கூறுவதனால் தேகத்திற்கு வேறெனப்பட்டது. ஏனெனின், தேகம் அஸத் ரூபமாயும், ஜட ரூபமாயும் துக்க ரூபமாயும் இருக்கின்றது. நீ கர்த்தாவுமன்று போக்தாவுமன்று. ஏனெனின், எவனிடத்தில் துக்கம் இருக்கின்றதோ, அவன் துக்கநிவிருத்தியின் பொருட்டும், சுகப் பிராப்தியின் பொருட்டும் கிரியைச் செய்கின்றான். அவன் கர்த்தா எனப்படுகிறான். உன்னிடத்தில் துக்கமில்லாததினால் துக்கநிவிருத்தியின் பொருட்டுக் கிரியைச் செய்கிறவனல்லன். நீ ஆனந்த ஸ்வரூபமாயிருக்கின்றாய். ஆதலால், சுகப் பிராப்தியின் பொருட்டும் நீ கிரியையின் கர்த்தாவாக ஆகின்றதில்லை. எவன் கர்த்தாவாகின்றானோ அவனே போக்தாவாகின்றான். நீ கர்த்தாவன்று,  ஆகையால் போக்தாவுமன்று. புண்ணிய பாவங்களை உண்டுபண்ணும் கர்மத்தின் கர்த்தாவும், சுகதுக்கங்களின் போக்தாவும் ஸ்தூல சூட்சும சங்காதமாம்  நீயன்று. நீ சங்காதத்திற்குச் சாட்சியாயிருக்கின்றாய்.
 
ஆத்மா சுக துக்காதி தர்மங்களின்றி வியாபகமாய் ஏகமாயிருக்கிறது என்று விளக்குதல்.
ஆத்மா ஏகமாம், பலவன்று. ஆத்மா கர்த்தா போக்தாவாயின், அப்போது பலவாகும். ஏனெனின், ஒருவன் சுகியாயிருக்கின்றான். ஒருவன் துக்கியாயிருக்கின்றான். கர்த்தா போக்தாவாக ஒருவனையே அங்கீகரிக்கின், ஒருவனுக்குச் சுகம் அல்லது துக்கம் உண்டாகின்றதினால் எல்லோருக்கும் சுகம் அல்லது துக்கம் உண்டாதல் வேண்டும். ஆதலால், போக்தா நானாவாம். ஆத்மா போக்தாவன்றாம்  ஆதலினால் ஏகமாம்.
 
பரிசேஷத்தால் ஆத்மா ஏகமாயும், வியாபகமாயும் இருக்கின்றது. அதனிடத்தில் தர்மாதர்மங்கள் சுக துக்கங்கள், பந்த மோட்சம் என்பனவற்றை அங்கீகாரம் செய்தால், சிலருக்குச் சுகம், சிலருக்குத் துக்கம், சிலருக்கு பந்தம், சிலருக்கு மோட்சம் என்னும் வியவகாரமுண்டாகாது. ஆதலால், தர்மாதிகள் புத்தியின் தர்மங்களாம். புத்தி ஜடமாயிருத்தலால் அதனிடத்திலும் தர்ம சுகாதிகள் பொருந்தாவாயினும், ஆத்மாவின் தர்மங்களாகாது என்னும் அபிப்பிராயத்தால் புத்தியின் தர்மமெனப்படுகின்றன. புத்தியும்,  சுகாதிகளும் ஆத்மாவினிடத்தில் அத்தியஸ்தங்களாயிருக்கின்றன. எந்த வஸ்து எதில் அத்தியஸ்தமாய் இருக்கிறதோ, அந்த வஸ்து அதில் பரமார்த்தமாக இருப்பதில்லை. எங்ஙனம் கயிற்றில் அத்தியஸ்தமான சர்ப்பம் பாரமார்த்தமாக கயிற்றில் இல்லையோ, அங்ஙனமே புத்தியம் சுகாதிகளும் ஆத்மாவினிடத்தில் இல்லை. அத்தியஸ்த வஸ்துவும் எதற்கும் ஆசிரயமாகின்றதில்லை. ஆதலால், புத்தியும் சகாதிகளின் ஆசிரயமாயிருப்பதில்லை. ஆனால், அக்ஞானமோ சுத்த சேதனத்தில்  அத்யஸ்தமாயிருக்கின்றது. அந்தக்கரணம் அக்ஞான உபகிதத்தில் (சேதனத்தில்) தர்மாதர்மங்கள், சுக துக்கங்கள், பந்த மோட்சம் அத்தியஸ்தமாயிருக்கின்றன.
 
இவ்வாற்றால் ஆத்மாவிலுள்ள தர்மாதிகளின் அதிஷ்டானத் தன்மைக்கு அந்தக்கரணம் உபாதியாயிருக்கின்றது  ஆதலால், அந்தக்கரணத்தின் தர்மம் எனப்படுகின்றன.
 
அந்தக்கரண விசிஷ்டத்தில் தர்மாதிகள் அத்தியஸ்தமெனின், அது பொருந்தாது. ஏனெனின், விசேஷணத்தோடு கூடியதனை விசிஷ்டமென்பர். தர்மாதிகளின் அத்தியாஸத்திற்கு அதிஷ்டானமான ஆத்மாவிற்கு அந்தக்கரணத்தை விசேஷணமாக அங்கீகாரம் செய்தால் அந்தக்கரணமும் தர்மம், சுகம் முதலியவற்றிற்கு அதிஷ்டானமாகும். அவ்வார்த்தை பொருந்தாது. ஏனெனின், மித்யாவஸ்து அதிஷ்டானமாவதில்லை. ஆதலால், ஆத்மாவில் தர்மாதிகளின் அத்யாஸத்திற்கு அந்தக்கரணம் விசேஷணமன்றாம், ஆனால் உபாதியாம். உபாதியின் சுபாவம் தான் தடஸ்தமாய், எவ்வளவு தேசத்தில் இருக்கின்றதோ, அவ்வளவு தேசத்திலிருக்கும் வஸ்துவை அறிவிக்கும். விசேஷணத்தின் சுபாவம் எவ்வளவு தேசத்தில்தான் இருக்கின்றதோ, அவ்வளவு தேசத்திலிருக்கும் வஸ்துவைத் தன்னோடு அறிவிக்கும். விசேஷணமுடையதனை விசிஷ்டமென்பர். உபாதியுடையதனை உபஹிதமென்பர்.
 
இவ்வாற்றால் அந்தக்கரண விசிஷ்டத்தில் தர்மாதிகள் அத்தியஸ்தமெனின், எவ்வளவு தேசத்தில் அந்தக்கரணமிருக்கின்றதோ, அவ்வளவு தேசத்தில் இருக்கும் சேதன பாகம், அந்தக்கரணம் என்னும் இரண்டற்கும் அதிஷ்டானத் தன்மையுண்டாகின்றது. அந்த அந்தக்கரணம் தானும் அத்தியஸ்தமாக இருத்தலால் அதிஷ்டானமாதல் பொருந்தாது. இவ்வபிப்பிராயத்தினால், அந்தக்கரண உபகிதசேதனத்தில் தர்மாதிகள் அத்தியஸ்தமெனப்பட்டன. ஆதலால், எவ்வளவு தேசத்தில் அந்தக்கரணமிருக்கிறதோ அவ்வளவு தேசத்திலிருக்கும் சேதனபாகமாத்திரத்தில் அதிஷ்டானத் தன்மை இருக்கின்றது அந்தக்கரணத்திலில்லை என்னும் வார்த்தை பொருந்துகின்றது.
 
அங்ஙனமே. அந்தக்கரணமும் அக்ஞான உபகிதசேதனத்தில் அத்தியஸ்தமாக இருக்கிறது. அக்ஞான விசிஷ்டத்திலில்லை. இவ்வாற்றால் அத்தியஸ்தமான தர்மாதிகளுக்கு அதிஷ்டானம் ஆத்மாவாம். அத்யாஸத்தின் அதிஷ்டானத் தன்மைக்கு அந்தக்கரணம் உபாதியாயிருக்கின்றது. ஆதலால், சுக துக்காதிகள் புத்தியின் தர்மங்களெனப்பட்டன. அவிவேகத்தினால் அந்தக்கரண ஆத்மா என்னுமிரண்டிலும் அவை பிரதீதியாகின்றன. அதனால், அந்தக்கரண விசிஷ்டப் பிரமாதாவின் தர்மங்களாம்  அல்லது அந்தக்கரண விசிஷ்டப் பிரமாதாவின் தர்மங்களாம். அல்லது கயிறு, பாம்பு போலவும், சொப்பன பதார்த்தம் போலவும், கந்தர்வ நகரம் போலவும், ஆகாய நீலத்தன்மை போலவும் எதன் தர்மமுமாகாது. எவ்வாற்றாலும் ஆத்மாவின் தர்மங்களன்றாம். ஆத்மாவினிடத்தில் அத்யஸ்தமாயினும், எந்த வஸ்து எதனிடத்தில் அத்யஸ்தமாயிருக்கின்றதோ, அது அதனிடத்திலேயே பாரமார்த்தமாக இருப்பது இல்லை. அத்யஸ்தம் என்பது கற்பிதத்திற்காம். ஆதலால், ராகத்துவேஷங்கள், தர்மாதர்மங்கள், சுக துக்கங்கள், பந்த மோட்சம் என்னும் இவையின்றிய ஏகமும், வியாபகமுமாய் ஆத்மா இருக்கின்றது.
 
ஆத்மா ஸத் என்று விளக்குதல்.
ஆத்மா ஸத்தாம். எந்த வஸ்து ஞானத்தினால் அபாவமாகின்றதோ, அது அஸத் என்று சொல்லப்படுகிறது. எதன் நிவிருத்தி ஒரு காலத்திலும் உண்டாகின்றதில்லையோ அது ஸத்தென்று சொல்லப்படுகிறது. சர்வ  பதார்த்தங்கட்கும் அவற்றின் நிவிருத்திக்கும் ஆத்மா அதிஷ்டானமாம். அந்த ஆத்மாவிற்கு நிவிருத்தியுண்டாகுமாயின், அதற்கு வேறு அதிஷ்டானம் கூறல் வேண்டும். ஏனெனின், சூன்யத்தில் நிவிருத்தி உண்டாவதில்லை. ஆத்மாவுக்கும், அதன் நிவிருத்திக்கும் வேறு அதிஷ்டானம் அங்கீகரித்தால், அதற்கு வேறு அதிஷ்டானம் அங்கீகரித்தல் வேண்டும். இவ்வாற்றால் அனவஸ்தா தோஷம் உண்டாகும். அன்றியும் ஆத்மாவின் நிவிருத்தியினை அங்கீகரிக்கின்றவனை, ஆத்மாவின் நிவிருத்தியை யாவரேனும் அனுபவித்து இருக்கின்றார்களா. இல்லையா என்று விசாரிக்க வேண்டும்.
 
அனுபவித்திருக்கின்றரென்று கூறின், அது பொருந்தாது  ஏனெனின், எவன் அனுபவிக்கின்றானோ அவனே ஆத்மாவும் தனது ஸ்வரூபமுமாவான். அதன் நிவிருத்தியின் அனுபவம் தன் தலையை வெட்டினதைத்தான் அனுபவிப்பதற்கு சமானமாகும். ஆகையால் ஆத்மாவின் நிவிருத்தியின் அனுபவம் பொருந்தாது. ஆத்மாவின் நிவிருத்தியோ உண்டாகின்றது. ஆனால் அதன் நிவிருத்தியின் அனுபவம் ஒருவனுக்குமில்லையென்று கூறியது சித்தமாயிற்று. ஆத்மாவிற்கு நிவிருத்தியோ உண்டாகின்றதில்லை. ஏனெனின், எந்த வஸ்து யாராலும் அனுபவிக்கப்படவில்லையோ அது மலடி மகனுக்குச் சமானமாகும். ஆதலின் ஆத்மாவின் நிவிருத்தி ஏற்படுவதில்லை. இதனாலேயே ஆத்மா ஸத்தாம்.
 
ஆத்மா சித்(சைதன்யம்) என்று விளக்குதல்.
ஆத்மா சித்தாம், பிரகாச ரூபமான ஞானம் சித் எனப்படும். ஆத்மாவை அப்பிரகாச ரூபமாக சொன்னால், அனாத்மாவாகிய ஜட வஸ்துக்களின் பிரகாசம் ஒருகாலுமுண்டாகாது. அந்தக்கரணம் இந்திரியங்கள் என்பவற்றால் பதார்த்தங்களின் பிரகாசமுண்டாகின்றதென்று கூறின், அது பொருந்தாது. ஏனெனின், அந்தக்கரணமும், இந்திரியங்களும் பர்ச்சின்னமாக இருக்கின்றன. ஆதலால் அவை காரியங்களாம். எது பர்ச்சின்னமாக இருக்கின்றதோ அது கடம் போல காரியமாகும். அந்தக்கரணமும் இந்திரியங்களும் பரிச்சின்னமாக இருத்தலால் காரியங்களாம். தேச காலங்களால் எது வரையறுக்கப்படுகின்றதோ, அது பரிச்சின்னமெனப்படும். எது காரியமோ அது ஜடமாம்.
 
ஆதலால், அந்தக்கரணமும் இந்திரியங்களும் ஜடமாயிருக்கின்றன. அவற்றால் எந்த வஸ்துவின் பிரகாசமும் பொருந்துவதில்லை. ஆதலால், எல்லாவற்றையும் பிரகாசம் செய்கின்ற ஆத்மா பிரகாசரூபமாக இருக்கின்றது.
 
ஆத்மா பிரகாசரூபமன்றாம்  அது ஜடமாம்  அதனிடத்தில் ஞானகுணம் இருக்கின்றது. அந்த ஞானத்தால் ஆத்மா அனாத்மாக்களின் பிரகாசம் உண்டாகின்றது என்று கூறுவானாயின், அவனை ஆத்மாவின் ஞானகுணம் நித்தியமா, அநித்தியமா என்று கேட்க. நித்தியமென்று கூறினால், ஆத்மாவின் ஸ்வரூபமே ஞானமென்று சித்திக்கும். ஏனெனின், ஆத்மாவினும் வேறாக உள்ள யாவும் அநித்தியம் என்பது நியமமாம். ஞானத்தினை ஆத்மாவினும் வேறாக சொல்கின்றானோ அது அநித்தியமேயாகும். ஆதலால் ஞானம் நித்தியமென்று அங்கீகரித்து ஞானம் ஆத்மாவினும் வேறு என்று கூறுதல் பொருந்தாது. அநித்தியம் என அங்கீகரித்தால் கட முதலியவற்றைப் போல ஜடமாம். அநித்திய வஸ்து எதுவோ அது ஜடமாம். ஆதலால் ஞானம் அநித்தியமாம் என்று கூறுதல் பொருந்தாது. ஆனால், ஞானம் நித்தியமேயாம். அந்த நித்திய ஞானம் ஆத்ம சொரூபமேயாகும். அநித்தியமெனக் கொண்டால் ஒரு காலத்தில் ஆத்மாவில் ஞானம் உண்டாம்  ஒரு காலத்தில் உண்டாகாது. ஆதலால் ஆத்மாவினும் வேறாகவும் ஞானமிருக்கும். நித்தியமென அங்கீகாரம் செய்யினோ அது பின்னமாவதிலலை.
 
எது குணமோ அது குணியினிடத்தில் சில சமயங்களில் இருக்கும், சில சமயங்களில் இல்லாமலும் போகலாம். எங்ஙனம் வஸ்திரத்தின் உள்ள வர்ணங்கள் ஒருகாலத்தில் இருக்கும், வேறொரு காலத்தில் இல்லாமலிருக்கும். ஆதலால் எது குணமோ அது போக்குவரத்து உடையதாம். ஞானத்திற்கு நித்தியத் தன்மை உளதாகலின் ஆகமாபாயி(போக்குவரத்து) ஆவதில்லை. ஆதலால் ஆத்மாவின் ஸ்வரூபமே ஞானமாம்.
 
ஞானத்தினை அநித்தியமென்று கூறின் இந்திரியங்களின் மூலமாவதோ, அந்தக்கரணத்தினாலாவது ஞானம் உற்பத்தியாகின்றதென்று கூற முடியாது. அது பொருந்தாது. ஏனெனின், சுஷுப்தியில் இந்திரியங்கள் இல்லை. ஆனால் சுகத்தின் ஞானமுண்டாகின்றது.
 
சுஷுப்தியில் சுகத்தின் ஞானத்தினை அங்கீகாரம் செய்யாவிட்டால், விழித்துக் கொண்டபின் நான் சுகமாய்த் தூங்கினேன் என்று நினைவு உண்டாகாது. எந்த வஸ்து முன்னறியப்பட்டு இருக்கின்றதோ அதன் நினைவு உண்டாகின்றது. அறியப்படாத வஸ்துவின் நினைவு உண்டாகின்றதில்லை. சுஷுப்தி சுகத்தின் நினைவு விழித்துக் கொண்டபின் நமக்கு உண்டாதலால், சுஷுப்தியில் சுகத்தின் ஞானம் இருக்கின்றது. அந்த ஞானத்தை உண்டாக்கும் இந்திரியாதிகள் அந்த நிலையில் இல்லை. ஆதலால் ஞானம் நித்தியமாம்.
 
ஞானத்தை விட்டு ஆத்மா ஒருபோதும் இருக்கின்றதில்லை. ஆதலால், ஞானம் ஆத்மாவின் சொரூபமாம். எங்ஙனம் உஷ்ணத்தன்மையை விட்டு அக்னி எப்போதும் இல்லாதிருப்பது அது அதனுடைய தன்மையாக இருக்கின்றதோ, அங்ஙனமே ஞானமும் ஆத்மாவின் தன்மையாக இருக்கின்றது. எது சென்று வருகின்றதோ அது குணமாம். உஷ்ணமும் ஞானமும் அத்தகையதல்ல. ஆதலால் உஷ்ணம் அக்னியின் சொரூபம், ஞானம் ஆத்மாவின் சொரூபம் என்று உறுதியாகின்றது. எந்த வஸ்து ஒரு காலத்தில் இருந்து வேறொரு காலத்தில் இல்லாமலிருக்கின்றதோ அது ஆகமாபாயி (சென்றுவருதல்) எனப்படும்.
 
உற்பத்தியும் அழிவும் அந்தக்கரண விருத்திக்கு இருக்கின்றன. ஞானத்திற்கு இல்லை. ஆத்ம ஸ்வரூபமான ஞானம் விசேஷ வியவகாரத்திற்கு ஏற்றதல்ல.  ஞானசகித விருத்தி அல்லது விருத்தியில் ஆரூடமான ஞானம் வியவகாரத்திற்கு ஏற்றதாம். இது அவச்சேத வாதத்தின் கிரமமாம். ஆபாஸ வாதத்தில் ஆபாஸசகித விருத்தியால் வியவகாரமுண்டாகின்றது. ஆபாஸ வாயிலாகவாவது, அல்லது சாட்சாத் விருத்திவாயிலாகவாவது ஆத்ம ஸ்வரூப சித்திப்பதில்லை. ஞானத்தினாலேயே சர்வ வியவகாரமும் சித்திக்கின்றது.. இவ்வாற்றால், எல்லாவற்றையும் பிரகாசிப்பது ஞான ஸ்வரூப ஆத்மாவாம். ஆதலால் அது சித்தமாம்.
 
ஆத்மா ஆனந்த சொரூபம் என்று விளக்குதல்
ஆத்மா ஆனந்த ஸ்வரூபமாக இருக்கின்றது. அவ்வாறு இல்லாவிட்டால், விஷய சம்பந்தத்தினால் சொரூபானந்தத்தின் அனுபவம் உண்டாகாது. விஷயத்தில் ஆனந்தமிருக்குமாயின், எந்த விஷயத்தினால் ஒரு புருஷனுக்குச் சுகமுண்டாகின்றதோ, அதனாலேயே அன்னியனுக்குத் துக்கமுண்டாகின்றது. எங்ஙனம் அக்னியை தொடுவதால் புழுவிற்கும், ஆண்சர்ப்பத்தை பார்ப்பதனால் பெண் சர்ப்பத்திற்கும், ஆண் சிங்கத்தை பார்ப்பதனால் பெண் சிங்கத்திற்கும் ஆனந்தமுண்டாகின்றது  அன்னிய புருஷர்களுக்குத் துக்கம் உண்டாகின்றது. சித்தாந்தத்திலோ அக்னி புழுவிற்கு தொடுவதில் இச்சை உண்டாகும் போது சஞ்சல புத்தியில் சொரூப ஆனந்தத்தின் அனுபவம் உண்டாவதில்லை. அக்னி சம்பந்தத்தினால் கணநேர மாத்திரம் இச்சை நிவிருத்தியாக நிச்சல புத்தியில் சொரூபானந்தத்தின் அனுபவம் உண்டாகின்றது. அன்னிய புருஷர்களுக்கு அக்னி சம்பந்தத்தின் இச்சை உண்டாகின்றதில்லை. அன்னிய பதார்த்தங்களின் இச்சை உண்டாகின்றது. அவற்றின் இச்சை அக்னி சம்பந்தத்தால் நிவிருத்தியாவது கிடையாது. ஆதலால் சஞ்சலமான அந்தக்கரணத்தில் அக்னி சம்பந்தத்தால் ஆனந்தம் உண்டாகின்றதில்லை.
 
இதில் இச்சந்தேகம் உண்டாகின்றது. அந்தக்கரணத்தின் இச்சாரூப விருத்தி எதுவோ அது விஷயப் பிராப்தியினால் நாசம் அடைந்துவிட்டது. அன்னிய விருத்திக்கு ஒரு நிமித்தமும் இல்லாததால், அது உற்பத்தியாவதில்லை. விருத்தியின்றிச் சொரூபானந்தத்தின் அனுபவம் உண்டாவதில்லை. ஆதலால் விஷயத்திலேயே ஆனந்தமிருக்கின்றது என்ற அச்சங்கை பொருந்தாது. ஏனெனின், இச்சா ரூபமான அந்தக்கரண விருத்தியின் அபாவமிருக்கின்றது. அந்த இச்சா ரூப விருத்தியிருப்பினும் அதனிடத்து ஆனந்த பிரகாசம் உண்டாவதில்லை. ஏனெனின், இச்சாரூப விருத்தி ராஜஸமாம். ஆனந்தத்தின் பிரகாசம் சாத்வீக விருத்தியில் உண்டாகின்றது. அங்ஙனமாயினும், இச்சிக்கப்பட்ட எந்த பதார்த்தம் கிடைத்திருக்கின்றதோ அதன் சொரூபத்தை விஷயம் செய்தல் பொருட்டுள்ள அந்தக்கரணத்தின் ஞானரூப விருத்தி சாத்வீகமாம். ஏனெனின், சத்துவ குணத்தினின்று ஞானமுண்டாகின்றதென்பது நியமமாம். அந்த ஸாத்வீக விருத்தியில் ஆனந்தத்தின் அனுபவம் உண்டாகின்றது. ஆனால் அந்த ஞானரூப விருத்தி பகிர்முகமாம். அந்த விருத்தியில் அதன் பின்பாகத்தில் இருக்கும் அந்தக்கரண உபகித சேதன ஸ்வரூபானந்தம் கிரகிக்கப்படுவதில்லை.  ஆதலால் விஷய உபகித சேதனரூப ஆத்மாவை தவிர வேறன்றாம். ஆதலால் ஆத்மானந்தமே விஷயத்தில் அனுபவமாகின்றதாகக் கூறப்படுகின்றது. அந்த ஞானரூப விருத்தியில் விஷயத்தோடுண்டாகும் நேத்ராதிகளின் சம்பந்தமே காரணமாகும்.
 
ஞானரூப பகிர்முக விருத்தியினும் வேறான அந்தர்முக விருத்தி உண்டாகின்றது. அதனிடத்தில் அந்தக்கரண உபகித சேதன ரூப ஆனந்தமே அனுபவமாகின்றது என்பது உத்தம சித்தாந்தமாம். அந்த விருத்தியின் உற்பத்தியில் இச்சா போன்றவைகளின் அபாவமே காரணமாம். இச்சை முதலியனவின்றி ஏகாந்தத்திலிருக்கும் உதாசீன புருஷனுக்குப் பகிர்முக ஞான ரூபமாக ஒரு விருத்தியும் உண்டாகின்றதில்லை. ஆனால் ஆனந்தத்தின் அனுபவம் உண்டாகின்றது. ஆதலால் இச்சா போன்றவைகளின் அபாவரூப காரணத்தினால் அந்தர்முக விருத்தி ஆனந்தத்தை கிரகிப்பதாக இருக்கின்றது. அதனால் இச்சித்த விஷயம் கிடைத்ததனால் இச்சை முதலியவற்றின் அபாவம் இருப்பதால் ஞானத்தின் பின் அந்தர்முக விருத்தி உண்டாகின்றது. அதனால் அந்தக்கரண உபகித ஆனந்தமே கிரகிக்கப்படுகின்றது.
 
அந்த ஸ்வரூபானந்தத்தின் கிரகணமும் விஷயத்தின் ஞானமும் மிக அவ்வியவகிதமாக இருக்கின்றன. அதனால், நான் விஷயத்தில் ஆனந்தத்தை அனுபவித்தேன் என்னும் பிராந்தி புருஷனுக்கு உண்டாகின்றது. முதல் பட்சத்திலும் இப்பட்சம் உத்தமாம். ஏனெனின், விஷயத்தின் ஞானரூப விருத்தியினால் அந்தக்கரண உபகித ஆனந்தத்தின் அனுபவம் பொருந்தாது  ஆதலால் விஷய உபஹித ஆனந்தத்தின் அனுபவம் உண்டாகுமாயின், மார்க்கத்தில் உள்ள மரத்தின் ஞானரூப விருத்தியும் சாத்வீகமாயிருக்கின்றது. அதனாலும் விருக்ஷ விருத்தியும் சாத்வீகமாயிருக்கின்றது. அதனாலும் விருக்ஷ உபகித சேதன ஸ்வரூபானந்தத்தின் அனுபவம் உண்டாதல் வேண்டும். அங்ஙனமே சர்வ ஞானத்தினாலும் ஞேய உபகித சேதனரூப ஆனந்தத்தின் அனுபவமுண்டாதல் வேண்டும், அனாத்ம வஸ்துவின் அனுபவம் உண்டாதல் வேண்டும். ஆதலால், அனாத்ம வஸ்துவின் ஞானரூப பகிர்முக விருத்தியினால் ஞேய உபகித சேதன ஸ்வரூபானந்தத்தின் கிரகணம் உண்டாவதில்லை. இவ்வாற்றால் விஷய சம்பந்தத்தினால் ஆத்ம ஸ்வரூபானந்தத்தின் அனுபவம் உண்டாகின்றது. ஆத்மா ஆனந்த ரூபமன்றாயினோ விஷய சம்பந்தத்தினால் ஆனந்தத்தின் அனுபவம் பொருந்தாது. ஆகையால், ஆத்மா ஆனந்தரூபமாக இருக்கின்றது.
 
ஆத்மாவின் சம்பந்தமுடைய வஸ்துக்களில் பிரியமுண்டாகின்றது. அவற்றின் சமீபத்திலிருப்பவற்றில் அதிகப் பிரியமுண்டாகின்றது. இவ்வாறு பாஹிய பதார்த்தங்களை அபேக்ஷித்து ஆந்தர பதார்த்தங்களில் அதிகப் பிரீதி உண்டாகின்றது.
 
பரம்பரையாக ஆத்மாவின் சம்பந்தியான புத்திரனுடைய மித்திரனிடத்தில் பிரீதி உண்டாகின்றது. புத்திரனுடைய மித்திரன் அபேக்ஷையினால் புத்திரனிடத்தில் அதிகப் பிரீதியுண்டாகின்றது. புத்திரனினும் ஸ்தூல சூட்சும சரீரங்களில் அதிப் பிரீதியிருக்கின்றது. அவற்றுள்ளும் ஸ்தூலத்தினும் சூட்சும அதிகப் பிரீதி இருக்கின்றது. முன் சொல்லப்பட்டவற்றினும் பின்பின் சொல்லப்பட்டவை ஆத்மாவிற்குச் சமீபமானவையாம்.
 
ஆத்மாவின் ஆபாஸம் சூட்சும சரீரத்திலிருக்கின்றது. ஆதலால், ஆபாஸ வாயிலாக ஆத்மாவிற்குச் சூட்சும சரீரத்தோடு சம்பந்தம் இருக்கின்றது. ஸ்தூல சரீரத்தோடு சூட்சும சரீரத்திற்குச் சம்பந்தமிருக்கின்றது. ஆதலால் சூட்சும சரீர வாயிலாக ஸ்தூல சரீர வாயிலாக புத்திரனோடு சம்பந்தம்’ இருக்கின்றது.  புத்திரன் வாயிலாக அவன் புத்திரனோடு சம்பந்தம’ உண்டாகின்றது. இவ்வாற்றால், ஆத்மாவின் சமீபமான வஸ்துக்களில் அதிகப் பிரீதியுண்டாகின்றது.
 
ஆத்ம சம்பந்தமிருத்தலினால் பதார்த்தங்களில் பிரீதியுண்டாகின்றது தவிர  பதார்த்தங்களினால் அல்ல. எங்ஙனம் புத்திரனுடைய மித்திரனிடத்தில் புத்திர சம்பந்தத்தினால் பிரீதி உண்டாகின்றதோ, அங்ஙனமே, ஆத்மாவிற்கு மிக சமீபத்திலுள்ளவற்றில் மிக பிரீதியுண்டாகின்றது. ஆதலால், ஆத்மாவினிடத்தில்  எல்லோருக்கும் பிரீதியிருக்கின்றது.
 
அந்தப் பிரீதி ஆனந்தத்திலும்,  துக்கத்தின் அபாவத்திலும் உண்டாகின்றது. மற்றப் பதார்த்தங்களில் உண்டாகின்ற பிரீதி ஆனந்தத்தின் நிமித்தமும் துக்காபாவத்தின் நிமித்தமுமாம். ஆதலால் ஆனந்தம் துக்காபாவம் என்பவற்றினும் வேறானவற்றில் பிரீதியுண்டாகின்றதில்லை. ஆகையால் எல்லோருடைய பிரீதிக்கும் விஷயமாகிய ஆத்மானந்தரூபமும், துக்காபாவ ரூபமுமாம். கற்பிதத்தின் அபாவம் அதிஷ்டான ரூபமாம். எங்ஙனம், சர்ப்பத்தின் அபாவம் கயிறு ரூபமாயிருக்கின்றது. ஆதலால் கற்பிதமான துக்கத்தின் அபாவமும் ஆத்மரூபமாயிருக்கின்றன. இதிலிருந்து ஆத்மா ஆனந்த ரூபமாம்.
 
நியாய மதத்தில் ஆத்மாவிற்கு ஆனந்தம் குணமாயிருக்கின்றது. அது சரியன்று. ஏனெனின், ஆனந்த குணத்தை நித்தியமென்று அங்கீகரிக்கித்தால்,  அது ஆகமாபாயி(போக்குவரத்து) ஆவதில்லை. அதனால், ஆத்மாவின் சொரூபமே ஆனந்தமென்று சித்திக்கும். நியாய மதத்தில் நித்தியமான ஆனந்தம் இருப்பதில்லை. அநித்தியமென்று கூறினால், அனுகூல விஷய இந்திரியங்களின் சம்பந்தத்தினால் ஆனந்தமுண்டாவதாக அங்கீகாரம் செய்தல் வேண்டும். ஆதலின், சுஷுப்தியின் ஆனந்தத்தின் அனுபவமுண்டாக வேண்டுவதில்லை. ஏனெனின், சுஷுப்தியில் விஷயத்திற்கும் இந்திரியத்திற்கும் சம்பந்தம் இல்லை. ஆதலால், ஆனந்தம் ஆத்மாவின் குணமன்று  ஆனால் ஆத்மா ஆனந்த ஸ்வரூபமாம். இவ்வாற்றால் ஆத்மா ஸத், சித், ஆனந்த சொரூபமாம்.
 
அந்த ஸத்,சித், ஆனந்தங்கள் பரஸ்பரம் வேறாகாது ஒன்றாகவே இருக்கின்றன ஆத்மாவின் குணங்களாயிருப்பின், பரஸ்பரம் பின்னமாகவும் இருக்கும்  ஆத்ம ஸ்வரூபமாக இருத்தலால் பின்னமன்று. ஆத்மாவே நிவிருத்தியின்றி இருத்தலால் ஸத் எனப்படும். ஜடத்திற்கு விலக்ஷணமான பிரகாச ரூபமாயிருத்தலால் சித் எனப்படுகிறது. துக்கத்திற்கு விலக்ஷணமான முக்கியப்பிரீதிக்கு விஷயமாயிருத்தலால் ஆனந்தம் எனப்படுகிறது.
 
எங்ஙனம் உஷ்ணப் பிரகாச ரூபமாய் அக்னியிருக்கின்றதோ, அங்ஙனமே சச்சிதானந்த ரூபமாய் ஆத்மாவிருக்கின்றது. சச்சிதானந்த ஸ்வரூபமே சாஸ்திரத்தில் பிரம்மமென்று கூறப்பட்டிருக்கின்றது. ஆதலால், பிரம்ம ஸ்வரூபம் ஆத்மாவாம். பிரம்மமென்பது வியபாகத்திற்காம். தேசத்தால் எதற்கு முடிவில்லையோ, அது வியாபகம் எனப்படுகின்றது. ஆதலால் ஆத்மா பிரம்மத்திற்கு அன்னியமாயின், அது தேசத்தினால் வரையறுக்கப்படும்.  எது தேசத்தினால் வரையறுக்கப்படுமோ அது காலத்தினாலும் வரையறுக்கப்படும் என்பது நியமமாம். ஆதலால், ஆத்மா நித்தியமாகும். எது காலத்தினால் வரையறுக்கப்படுமோ அது அநித்தியமெனப்படும். ஆதலால், ஆத்மா பிரம்மத்திற்குப் வேறாகவில்லை. ஆத்மாவிற்குப் வேறாகப் பிரம்மம் இருக்குமாயின், அது அனாத்மாவாகும். அனாத்மாவான கடாதிகள் ஜடமாக இருக்கின்றன. அதனால் ஆத்மாவிற்குப் வேறான பிரம்மமும் ஜடமேயாகும். ஆதலால் ஆத்மாவிற்குப் வேறாக பிரம்மமுமன்று பிரம்ம ஸ்வரூபமே ஆத்மாவாம்.
 
ஒரு சேதனமே சர்வப் பிரபஞ்சத்திற்கும் மாயைக்கும் அதிஷ்டானமாக இருக்கின்றது ஆகையால் அது பிரம்மமென்று கூறப்படுகின்றது.  அவித்யாவுக்கும் வியஷ்டி தேகாதிகளுக்கும் அதிஷ்டானமாயிருத்தலினால், ஆத்மாவென்று கூறப்படுகின்றது. தத் பதத்தின் லட்சியம் பிரம்மம் எனப்படும். த்வம் பதத்தின் லட்சியம் ஆத்மாவெனப்படும். ஈசுவர சாட்சி தத் பதத்தின் லட்சியமாம். ஜீவ சாட்சி த்வம் பதத்தின் லட்சியமாம். வியஷ்டி சங்காத உபகித சேதனம் ஜீவ சாட்சியாம். சமஷ்டி சங்காத உபகித சேதனம் ஈசுவர சாட்சி சாட்சியெனப்படும்.
 
ஜீவனுக்கும், ஈசுவரனுக்கும் ஏகத்துவம் பொருந்தாதாமாயினும், ஜீவ சாட்சிக்கும் ஈசுவர சாட்சிக்கும் உபாதிபேதத்தால் பேதமிருக்கின்றது. சொரூபமாக ஒன்றேயாம். எங்ஙனம் கடத்திலிருக்கும் கடாகாசத்திற்கும் மகாகாசத்திற்கும் உபாதி பேதமின்றிச் சொரூபமாகப் பேதமில்லையோ, அங்ஙனமே ஆத்மாவிற்கும் பிரம்மத்திற்கும் உபாதி பேதமின்றி, இரண்டும் ஒரு வஸ்துவேயாம். அந்தப் பிரம்ம ரூப ஆத்மா ஜன்மம் இல்லாததாம். ஆத்மாவிற்கு ஜன்மம் அங்கீகரித்தால் ஆத்மா அநித்தியமாகும். அவ்வார்த்தை பரலோகவாதியாகிய ஆஸ்திகனுக்கிஷ்டமில்லை. ஏனெனின், ஆத்மா உற்பத்தி நாசமுடையதாமாயின் முதல் ஜன்மத்தில் பூர்வ கர்மமின்றியோ சுக துக்கங்களின் போகமும், போகமின்றியே செய்த கர்மத்தின் நாசமுண்டாம். ஆதலால், ஆத்மாவைக் கர்த்தா போக்தாவாக அங்கீகரிக்கினும் ஜன்ம நாசங்களின்றியதாகவே அங்கீகரித்தல் வேண்டும்.
 
அன்றியும், ஆத்மாவிற்கு ஜன்மத்தினை அங்கீகரிக்கின் காரணமின்றி ஒரு வஸ்துவும் உண்டாகின்றதில்லை. ஆதலால், ஏதேனும் ஒரு காரணத்தினால் ஆத்மாவிற்கு ஜன்மம் கூறல் வேண்டும். அது பொருந்தாது.  ஏனெனின், எது ஆத்மாவிற்கு ஹேதுவாதுமோ அதனை ஆத்மாவிற்கு வேறாகவே கூறல் வேண்டும். அவ்வாத்மாவினும் வேறாக யாவும் ஆத்மாவில் கற்பிதமாம். ஆதலால் அது ஆத்மாவிற்குக் காரணமாதல் பொருந்தாது. எங்ஙனம் கயிற்றில் கற்பிக்கப்பட்ட சர்ப்பம் கயிற்றுக்கு ஹேதுவாவதில்லையோ, அங்ஙனமே ஆத்மாவில் கற்பிக்கப்பட்ட வஸ்து ஆத்மாவிற்கு ஹேதுவாதல் பொருந்துவது இல்லை.
 
ஒரே கயிற்றில் அனேக புருஷர்களுக்குத் தண்டம், சர்ப்பம், பூமியின் வெடிப்பு, எனப் பலவிதமாக பிராந்தியுண்டாகின்றது. அந்தப் பிராந்தியில் இரண்டம்சங்கள் உள்ளது. ஒன்று சாமான்யமான இது என்னும் அம்சமாம். மற்றொன்று சர்ப்பாதிகளின் விசேஷ அம்சமாம். அந்தச் சாமான்யமான இது என்னும் அம்சம் சர்ப்பாதி விசேஷ அம்சத்தில் முற்றினும் வியாபித்திருக்கின்றது.
 
இது சர்ப்பம், இது தண்டம், இது பூமியின் வெடிப்பு என்றிவ்வாறு சர்ப்பாதி விசேஷ அம்சத்தில் இது என்னும் அம்சம் முற்றும் வியாபித்திருக்கின்றது. அந்த வியாபக சாமான்ய இது என்னும் அம்சம் கயிறு ஸ்வரூபமாம். அந்தச் சாமான்ய இதுவெனும் அம்சத்தின் ஞானத்தினையே பிராந்திகளுக்குக் காரணமான கயிற்றின் சாமான்ய ஞானமென்பர்.
 
அந்தச் சாமானியமான இது என்னும் அம்சம் சத்தியமாம். ஏனெனின், கயிற்றின் ஞானம் உண்டான பின்னரும் அந்த இதுவெனும் அம்சம் பிரதீதியாகின்றது. எங்ஙனம் பிராந்தி காலத்தின் இது சர்ப்பமென்று சர்ப்ப முதலியவற்றோடு சேர்ந்து இது என்னும் அம்சம் பிரதீதியாகின்றதோ. அங்ஙனமே பிராந்தி நிவிருத்திக்குப் பின்னும் இது கயிறு என்று கயிற்றோடு சேர்ந்து இது என்னும் அம்சமும் பிரதீதியாகின்றது.
 
இது என்னும் அம்சமும் மித்யாவாகுமாயின் சர்ப்பாதிகளைப் போல பிராந்தி நிவிருத்திக்குப் பின் அதுவும் பிரதீதியாக வேண்டுவதில்லை. அதனால், சர்ப்பாதி பிராந்தியில் வியாபகமாயிருக்கின்ற இது என்னும் அம்சம் சத்தியமாகும். அதிஷ்டானம் கயிறு ரூபமாம். பரஸ்பரம் வியபிசாரியுள்ள சர்ப்பாதிகள் கற்பிதமாம்.
 
அங்ஙனமே, எல்லாப் பதார்த்தங்களிலும் ஐந்து அம்சங்களுள்ளது. நாமம், ரூபம், அஸ்தி, பாதி, பிரியம் என்பனவாம். கடமென்னும் இரண்டு அக்ஷரமும் நாமமாம். வெளித்தோற்றம் அதன் ரூபமாம். கடம் இருக்கின்றது. என்பது அஸ்தியாம். கடம் தோன்றுகின்றது என்பது பாதியாம். கடம் பிரியமாக இருக்கின்றது என்பது பிரியமாம். சர்ப்ப முதலியனவும் பெண் சர்ப்ப முதலியவற்றிற்குப் பிரியமாயிருக்கின்றன. இவ்வாற்றால் சர்வ பதார்த்தங்களிலும் ஐந்து அம்சங்களுளது. அவற்றுள். அஸ்தி, பாதி, பிரிய வடிவ மூன்று அம்சங்கள் சர்வ பதார்த்தங்களிலும் வியாபகமாக இருக்கின்றன.
 
நாம ரூப வியபிசாரிகளாம். எந்த வஸ்து ஓரிடத்திலிருந்து வேறிடத்தில் இருப்பதில்லையோ அது வியபிசாரி எனப்படும். கடம் என்னும் நாமமும், உருண்டையான உருவமும் படத்திலில்லை. படமென்னும் நாமமும் அதன் உருவமும் கடத்தில் இல்லை. இவ்வாற்றால் சர்வ பதார்த்தங்களிலும் நாம ரூபாம்சங்கள் வியபிசாரிகளாம்.
 
அஸ்தி, பாதி, பிரிய வடிவம் என்ற மூன்று அம்சங்களும் எங்கும் அனுகதமாக இருக்கின்றன. எங்ஙனம் சர்ப்ப தண்டாதிகளில் அனுகதமான இதம் அம்சம் சத்தியமாயும், அதிஷ்டானமாயுமிருக்கின்றதோ, அங்ஙனமே சர்வ பதார்த்தங்களிலும் அனுகதமான அஸ்தி, பாதி, பிரிய ரூபங்கள் சத்தியமாயும் அதிஷ்டான ரூபமாயுமிருக்கின்றன. சர்ப்ப தண்டாதிகளைப் போல் வியபிசாரியாக உள்ள நாம ரூபங்கள் கற்பிதமாயிருக்கின்றன.
 
அஸ்தி, பாதி, பிரியம் சச்சிதானந்த ரூபமாம். ஆதலினால் ஆத்ம ஸ்வரூபமாம். இவ்வாற்றால், சச்சிதானந்த ஆத்மாவில் எல்லா நாம ரூபம் பிரபஞ்சங்களும் கற்பிதமாயிருக்கின்றன. அக்கற்பித பதார்த்தங்கள் எவையும் ஆத்மாவின் ஜன்மத்திற்கு ஹேதுவாதல் பொருந்தாது. ஆதலால் ஆத்மா ஜன்மமின்றியதாம். எந்த வஸ்து ஜன்மமிருக்கின்றதோ அதற்கே பிறப்பு, விருத்தி, பரிணாமம், அபக்ஷயம், வினாசம் என்னும் ஐந்துவித வேறு விகாரங்களுண்டாகின்றன. ஆத்மாவுக்கு ஜன்மம் இல்லாமையினால் பிந்திய ஐந்து விகாரங்களுமில்லை. இவ்வாற்றால் ஆத்மா ஜன்மாதி ஆறு விகாரங்களின்றியதாக இருக்கின்றது.
 
ஆத்மா அஸங்கன் என்று விளக்குதல்.
ஆத்மா அசங்கமாயிருக்கின்றது. சங்கமென்பது சம்பந்தத்திற்காம். அந்தச் சம்பந்தம் ஸஜாதீய, விஜாதீய, ஸ்வகத பதார்த்தங்களோடு உண்டாகின்றது. எங்ஙனம் கடத்திற்குக் கடத்தோடுள்ள சம்பந்தம் ஸஜாதீயத்தோடுள்ள சம்பந்தமாம். கடத்திற்குப் படத்தோடுள்ள சம்பந்தம் விஜாதீயத்தோடுள்ள சம்பந்தமாம். ஸ்வகதமென்பது அவயவத்திற்காம். ஆதலால் படத்திற்கு நூலோடுள்ள சம்பந்தம் ஸ்வகதத்தோடுள்ள சம்பந்தமாம்.
 
ஆத்மா இரண்டு அல்லது அனேகமாயிருக்குமாயின், ஸஜாதீயத்தோடு ஆத்மாவிற்குச் சம்பந்தமுண்டாகும். அந்த ஆத்மா ஏகமாயிருத்தலால், ஸஜாதீய ஆத்மாவோடு ஆத்மாவிற்குச் சம்பந்தமில்லை. ஆத்மாவிற்கு விஜாதீயம் அனாத்மாவாம். அது கானல் ஜலம்போல ஆத்மாவில் கற்பிதமாயிருக்கின்றது. அக்கற்பிதத்தோடு ஆத்மாவிற்குச் சம்பந்தம் பொருந்தாது. கானல் ஜலத்தோடு பூமிக்குச் சம்பந்தமுண்டகின்றதில்லை. சம்பந்தமுண்டாகுமாயின் கானல் நீர் தோன்றிய இடமானது நனைந்து இருக்க வேண்டும். எங்ஙனம் கானல் ஜலத்தோடு கானல்நீருள்ள பூமிக்குச் சம்பந்தம் இல்லையோ அங்ஙனமே ஆத்மாவில் கற்பிதமான விஜாதீய அனாத்மாவோடு ஆத்மாவிற்குச் சம்பந்தமில்லை. ஆத்மாவிற்கு அவயவமிருக்குமாயின், ஆத்மாவிற்கு ஸ்வகதத்தோடு சம்பந்தம் உண்டாம். ஆத்மா நித்தியமாயிருத்தலால் நிரவயவமாம். அதற்கு ஸ்வகத்தோடு சம்பந்தம் பொருந்தாது. இவ்வாற்றால் ஸஜாதீய, விஜாதீய, ஸ்வகத சம்பந்தம் ஆத்மாவிலில்லை. ஆதலால், ஆத்மா அசங்கமாம்.
 
இவ்வாற்றால் சிஷ்யனே! சச்சிதானந்தப் பிரம்ம ரூபமாயும் ஜன்மாதி விகார ரகிதமாயும், அசங்கமாயும் ஆத்மா இருக்கின்றது. அது நீயாயிருக்கின்றாய் .
 
சம்சாரத்திற்குக் கர்த்தா யார்?
ஜகத்திற்குக் கர்த்தா யார்? என்னும் இரண்டாவது கேள்விக்கான பதில் கூறப்படுகிறது. வியாபகமான சேதனத்தை ஆசிரயித்திருப்பதும், அதனை விஷயம் செய்வதுமாகிய ஸத் அஸத்திற்கு விலக்ஷணமான அற்புத சக்தி ரூபமான அக்ஞானத்தினின்றும் ஜகத்தின் உற்பத்தி நாசங்களுண்டாகின்றன. உற்பத்தி நாசங்களைச் சொல்லுவதனால் ஜகத்தின் ஸ்திதியும் பொருளால் கொள்ளப்படுகின்றது. இதனால் இந்த அர்த்தம் சித்தித்தது. மாயையோடு கூடிய சேதனம் ஈசுவரனெனப்படுகின்றது. அந்த ஈசுவரன் ஜகத்தின் உற்பத்தி, ஸ்திதி, நாசங்களுக்கு ஹேதுவாயிருக்கின்றார். இக்கூற்றினால் ஜகத்திற்கு ஒரு கர்த்தா உண்டா? ஜகத்திற்குக் கர்த்தா ஒரு ஜீவனா அல்லது ஈஸ்வரனா என்பதற்கும் பதில் கூறப்பட்டது.
 
ஈசுவரன் சர்வக்ஞன், சர்வ சக்திமான், சுதந்திரமானவன் என்பதை விளக்குதல்.
ஜகத்திற்கு கர்த்தா ஈசுவரன். ஜகத் தானாகவே உண்டாகவில்லை. கர்த்தா இன்றி ஜகத் உண்டாயிருக்குமாயின் குயவனின்றிக் கடமுண்டாதல் வேண்டும். ஆதலால் ஜகத்திற்கு ஒரு கர்த்தா இருக்கின்றான். அந்தக் கர்த்தா சர்வக்ஞனாவான். ஏனெனின், யார் காரியத்திற்குக் கர்த்தாவாகின்றானோ அவனே காரியத்தினையும் அதன் உபாதானத்தையும் அறிந்து செய்கின்றான். ஆதலால், ஜகத்தின் கர்த்தாவும், ஜகத்தினையும், அதன் உபாதானத்தினையும் அறிந்து செய்கின்றான். இவ்வாற்றால் ஜகத்தின் கர்த்தா ஜகத்தினையும் ஜகத்தின் உபாதானத்தினையும் அறிகின்றான். அதனால் அவன் சர்வக்ஞனாவான். அவன் சர்வசக்தியுள்ளவன். ஏனெனின் அற்ப சக்தியுள்ள ஜீவர்களால் இந்த ஜகத்தின் சிருஷ்டி மனதினாலும் சிந்தித்தற்கு யோக்யமன்றாம். ஆதலால், ஜகத்தின் கர்த்தா அற்புத சக்திமானாக இருக்கின்றான். இவ்வாற்றால் ஜகத்தின் கர்த்தா சர்வ சக்தியுள்ளவனாவான். அவன் சுதந்திரன். ஏனெனின், கொஞ்சம் சக்தியுள்ளவன் பராதீனனாவான். சர்வ சக்தி உள்ளவன் பராதீனனாகான். ஆதலால். அவன் சுதந்திரன். இவ்வாற்றால் ஜகத்தின் கர்த்தா சர்வக்ஞனாயும், சர்வசக்திமாயும், சுதந்திரனாயும் இருக்கிறான். அவனையே ஈசுவரன் என்பர்.
 
அற்பக்ஞனும், அற்ப சக்திமானும், பராதீனனுமாயுள்ளவன் ஜீவன் எனப்படுகின்றான். அற்பக்ஞத் தன்மை முதலியன ஜீவனிடத்தில் பரமார்த்தமாக இல்லையாயினும், அவித்யாவால் உண்டாகும் மித்யாவான அற்பக்ஞத் தன்மை முதலியன ஜீவனிடத்தில் பிரதீதியாகின்றது. அதனால் ஜீவனிடத்தில் கூறப்படுகின்றன.
 
அவித்யாவாலுண்டாகும் அற்பக்ஞத்தன்மை முதலியவற்றின் பிராந்தியே ஜீவத் தன்மையாம். அந்த அற்பக்ஞத்தன்மை முதலிய பிராந்தி ஈசுவரனிடத்தில் இருப்பதில்லை. ஆனால் மாயையாலுண்டாகும் சர்வக்ஞத்தன்மை முதலியன ஈசுவரனிடத்தில் இருக்கின்றன. இவ்வார்த்தை விஸ்தாரமாய் இனிமேல் பிரதிபாதனம் செய்யப்படும். இவ்வாற்றால் ஜகத்தின் கர்த்தா ஈசுவரனாவான் என்பது விளக்கப்பட்டது..
 
ஈசுவரன் வியாபகனும் நித்தியமானவன் என்று விளக்குதல்.
அந்த ஈசுவரன் எங்கும் வியாபகமாயிருக்கின்றான். ஏதோ ஓரிடத்திலிருப்பதாக அங்கீகரிக்கின், எந்த வஸ்துவிற்குத் தேசத்தினால் வரையறுக்கப்படுகின்றதோ, அதற்குக் காரணத்தினாலும் வரையறுக்கப்படும். ஆதலால் அநித்தியமாம். எது அநித்தியமாகுமோ அது கர்த்தாவினால் உண்டாவதாம். அதனால், ஈசுவரனுக்குக் கர்த்தாவாதல் பொருந்தாது. ஏனெனின், தான் தனக்குக் கர்த்தாவாதல் பொருந்தாது. தனக்குதானே கர்த்தாயென்று அங்கீகரிக்கின், ஆத்மாசிரய தோஷமுண்டாகும்.
 
தானே கிரியையின் கர்த்தாவும், தானே கிரியையின் கர்மமுமாயின் அப்போது ஆத்மாசிரயமாகும். குயவன் கிரியையின் கர்த்தாவும் கடம் கர்மமும் வெவ்வேறாயிருக்கின்றன, ஒன்றாதல் பொருந்தாது. ஆதலால் ஆத்மாசிரய தோஷமிருக்கின்றது. காரியத்தின் பெயர் கர்மமாம். காரியத்தின் விரோதியின் பெயர் தோஷமாம். ஆத்மாசிரயம் காரியத்திற்கு விரோதியாகையால் தோஷமாம். ஆதலால் ஈசுவரனுக்குக் கர்த்தாவாக வேறொன்றை அங்கீகரிக்கும்படி நேரும். அந்த வேறு கர்த்தாவும் முதல் கர்த்தாவைப் போல கர்த்தாவினால் உண்டானதென்றே கூறல் வேண்டும். அந்தக் கர்த்தாவையும் முதல் கர்த்தாவிற்குப் போல் இரண்டாம் கர்த்தாவுக்குப் பின்னமாகவே சொல்லல் வேண்டும். முதல் கர்த்தாவான ஈசுவரனை இரண்டாவது கர்த்தாவின் கர்த்தாவாக அங்கீகரிக்கின், அன்னியோன்னியாசிரய தோஷமுண்டாகும்.
 
ஆதலால், வேறு மூன்றாவது கர்த்தாவை அங்கீகரித்தல் வேண்டும் அம்மூன்றாவது கர்த்தாவின் இரண்டாவது கர்த்தாவெனக் கொள்ளின், அன்னியோன்னியாசிரய தோஷமுண்டாகும். முதலெனக் கொள்ளின் சக்கிரிகா தோஷமுண்டாகும். எங்ஙனம் சக்கரத்தின் சுழற்சி உண்டாகின்றதோ, அங்ஙனமே முதல் கர்த்தா இரண்டாவதால் ஜனிக்கற்பாலதும், இரண்டாம் கர்த்தா மூன்றாவதால் ஜனிக்கற்பாலதும், மூன்றாங்கர்த்தா முதலாவதால் ஜனிக்கற்பாலதும், அம்முதல் கர்த்தா மீண்டும் இரண்டாவதால் ஜனிக்கற்பாலதாம் என்ற இவ்வாறு காரிய காரணத்தன்மைகளின் சுழற்சி உண்டாம்.
 
சக்கிரிகா ஸ்தானத்தில் எதுவும் சித்திக்கின்றதில்லை. எல்லாவற்றிற்கும் பரஸ்பர அபேக்ஷையிருக்கின்றது. அன்னியோன்னிய ஆசிரயத்தில் இரண்டென பரஸ்பர அபேக்ஷையிருக்கின்றது. ஒன்றன் சித்தியின்றி மற்றொன்றன் சித்தியுண்டாவதில்லை.
 
ஆதலால், எங்ஙனம் குயவனுக்குக் கர்த்தா தானாகாது அவனது பிதாவாவனோ, அங்ஙனமே முதல் ஈசுவரனாகிய கர்த்தாவிற்கு வேறு கர்த்தா இருத்தல் வேண்டும். குயவனுடைய பிதா தன் புத்திரனிடத்தின்றும் பிறப்பதில்லை.  பின்னரோ அன்னிய பிதாவினின்று பிறக்கின்றானோ, அங்ஙனமே இரண்டாவது கர்த்தாவினின்றுமே உற்பத்தியாவதாகக் கூறல் வேண்டும். குயவனுடைய பாட்டன் குயவனிடத்தினின்றும், அவன் பிதாவினிடத்தினின்றும் பிறக்காமல் நான்காவது குயவனது பிதாமகனிடத்தினின்றும் பிறக்கின்றான். அங்ஙனமே மூன்றாவது கர்த்தாவும் முதலாவது இரண்டாவது கர்த்தாக்களினின்றும் உண்டாகின்றதில்லை. ஆதலால் நான்காவதான கர்த்தாவை வேறாக கருத வேண்டும். அந்த நான்காவதற்கு ஐந்தாவதான வேறு கர்த்தா அங்கீகரித்தல் வேண்டும். இதனால் அனவஸ்தா தோஷமுண்டாகும். .
 
கர்த்தாவின் தாரையை அங்கீகாரம் செய்யின் எந்தக்கர்த்தா ஜகத்தைச் செய்கின்றாரென்னும் நிச்சயமுண்டாகாது. எவரேனுமொருவரை ஜகத்திற்குக் கர்த்தாவாகக் கொள்ளுதலில் ஒரு யுக்தியுமில்லை. அந்த யுக்தியின் அபாவத்திற்கே விநிகமனவிரதமென்று பெயர். தாரைக்கு ஓரிடத்தில் விஸ்ராந்தியை அங்கீகரிக்கின், எந்தக் கர்த்தாவில் தாரையின் அந்தம் அங்கீகரிக்கப்படுகின்றதோ, அந்தக் கர்த்தாவையே ஜகத் கர்த்தாவாக அங்கீகரித்தல் யோககி யமாம். அதற்கு முற்பட்டவை யாவும் நிஷ்பலமாம். இதனையே பிராக் லோபம் என்பர். முன், பின் உள்ள அபாவத்திற்குப் பிராக் லோபமென்று பெயராம்.
 
இவ்வாற்றால் ஈசுவரனுக்குத் தேசத்தினால் வரையறுக்கப்படலாமென்று அங்கீகரிக்கின், உத்பத்தியினை அங்கீகரித்தல் வேண்டும். உற்பத்தியினை அங்கீகரிக்கின் ஆத்மாசிரய முதலிய ஆறு தோஷங்களுண்டாகின்றன. ஆதலால், ஈசுவரனை தேசத்தினால் வரையறுக்க முடியாது. ஆனால், ஈசுவரன் வியாபகன், இதனாலேயே நித்தியனாவான்.
 
ஈசுவரனுக்கும் ஜீவனுக்கும் சொரூபமாகப் பேதமில்லையெனல்
அந்த வியாபக ஈசுவரனுக்கும், ஜீவனுக்கும் சொரூபமாகப் பேதமில்லை. உபாதியால் பேதமுண்டு. ஏனெனின், அவச்சேதவாதத்தில், மாயா விசிஷ்ட சேதனம் ஈசுவரன் எனப்படும். அவித்யா விசிஷ்ட சேதனம் ஜீவன் எனப்படும். ஆபாஸ வாதத்தில், ஆபாஸ சகித அவித்யாவுக்கும் (ஆபாஸ சகித) மாயைக்கும் பேதமிருக்கின்றது  சேதனங்கட்கு பேதமில்லை.
 
அங்ஙனமே, அவச்சேத வாதத்திலும் அவித்யாவுக்கும் மாயைக்கும் பேதம் இருக்கிறது சொரூபமாகச் சேதனத்திற்குப் பேதமில்லை. அக்ஞானத்திலுள்ள சேதனத்தின் பிரதிபிம்பம் ஜீவனாம், பிம்பம் ஈசுவரனாம்.
 
இந்த பட்சத்திலும் சேதனத்திற்குச் சொரூபமாகப் பேதமில்லை. பின்னரோ, ஒரு சேதனத்திலேயே ஜீவத்தன்மையும், ஈசுவரத்தன்மையும் ஆரோபிக்கப்பட்டு இருக்கின்றன. இவ்வாற்றால் ஜகத்தின் கர்த்தா சர்வக்ஞனாயும்,  சர்வ சக்திமானாயும், ஸ்வதந்தரனாயுமுள்ள ஈசுவரனேயாவான். அவனே வியாபகன், அவனுக்கும், ஜீவனுக்கும் விசேஷண மாத்திரத்தினால் பேதமாம், ஸ்வரூபத்தினால் அல்ல.
 
மோட்சத்திற்கு காரணம் ஞானமா, கர்மமா என்ற விசாரம்
முக்திக்குக் காரணம் கர்மமுமன்று, உபாசனையுமன்று,  ஞானமேயாகும். ஏனெனின் ஆத்மாவினிடத்தில் பந்தம் சத்தியமாக இருக்குமாயின், அதன் நிவிருத்தி ரூப மோட்சம் ஞானத்தினாலுண்டாகாது. ஆனால் கர்மம் அல்லது உபாசனையினாலுண்டாகும் பந்தம் ஆத்மாவினிடத்தில் சத்தியமாக இpருப்பதில்லை. கயிறு, பாம்பு போல் மித்யாவாக இருக்கின்றது. அந்த மித்யாவின் நிவிருத்தி அதிஷ்டான ஞானத்தினானேயே பொருந்துகின்றது. கர்மம் அல்லது உபாசனையினால் நிவிருத்தியாவதில்லை. எங்ஙனம் கயிற்றின் சர்ப்பம் எந்தக் கிரியையினாலும் நிவிருத்தியாகாமல் கேவலம் கயிறு ஞானத்தினால் நிவிருத்தியாகின்றதோ, அங்ஙனமே அக்ஞானத்தினால் வருகின்ற பந்தத்தின் பிரதீதியும், அக்ஞானமும் ஆத்ம ஞானத்தினாலேயே நிவிருத்தியாகின்றது.
 
கர்மத்தின் பலன் மோட்சமாயின், மோட்சம் அநித்தியமாகும். ஏனெனின், கிருஷியாதி கர்மங்களின் பலன் அனாதிகளாம். அவை அநித்தியமாம். யக்ஞாதி கர்மங்களின் பலனாகிய சுவர்க்காதிகளும் அநித்தியமாம் என்பது நியமமாம். மோட்சமும் கர்மத்தின் பலனென்று அங்கீகரிக்கின் அநித்தியமாகிவிடும். ஆதலால் கர்மத்தின் பலன் மோட்சமன்றாம். உபாஸனையின் பலனென்று அங்கீகரிக்கினும் மோட்சம் அநித்தியமாகும். ஏனெனின், உபாசனையும் மானஸ கர்மமேயாகும். கர்மபலன் அநித்தியமாக இருத்தலால் உபாஸனாரூப கர்மத்தின் பலனும் மோட்சமன்றாம்.
 
கர்மத்தைச் செய்கின்றவனுக்குக் கர்மத்தினால் ஐந்துவித உபயோகங்கள் உண்டாகின்றன. பதார்த்தத்தினுற்பத்தி, பதார்த்தத்தின் நாசம், பதார்த்தத்தின் பிராப்தி, பதார்த்தத்தின் விகாரம், சம்ஸ்காரம் என்பனவாம். அன்னிய ரூபத்தை அடைதல் விகாரமாம். சம்ஸ்காரம், மலத்தின் நிவிருத்தியும் குணத்தின் உற்பத்தியும் என இருவகைத்தாம். இவ்வைந்துவித உபயோகங்களும் கர்மத்தினால் உண்டாகின்றன. இவைகளெல்லாம் முமுக்ஷுவிற்குப் பொருந்தாது. ஆதலால் முமுக்ஷு ஞானத்தின் சாதனமான சிரவணாதிகளில் பிரவிருத்திகின்றான். கர்மத்தில் ஈடுபடுவதில்லை.
 
குயவனுடைய கர்மத்தினால் குயவனுக்குக் கடத்தின் உற்பத்தியாகிய உபயோகமுண்டாகின்றது. அதுபோல் முமுக்ஷுவிற்குக் கர்மத்தினால் மோட்சத்தின் உற்பத்தியாகிய உவமேயம் பொருந்தாது. ஏனெனின், அனர்த்தத்தின் நிவிருத்தியம் பரமானந்தத்தின் பிராப்தியும் மோட்சமாம். அந்த அனர்த்தத்தின் நிவிருத்தி ஆத்மாவினிடத்தில் நித்திய சித்தமாயிருக்கின்றது. அது கயிற்றினிடத்தில் சர்ப்பத்தின் நிவிருத்தி நித்திய சித்தமாயிருப்பது போலவாம். ஆத்மா பரமானந்த ஸ்வரூபமாக இருப்பதால், பரமானந்தப் பிராப்தியும் நித்திய சித்தமாம். இவ்வாற்றால், ஸ்வபாவசித்தமான மோட்சத்தின் உற்பத்தி கர்மத்தினால் பொருந்துவதில்லை. எந்த வஸ்து முன்பு இல்லையோ அதன் உற்பத்தி கர்மத்தினாலுண்டாகும். சித்தமாயுள்ள வஸ்துவின் உற்பத்தி உண்டாவதில்லை.
 
வேதாந்த சிரவணமும் மோட்சத்தின் உற்பத்தியின் பொருட்டு கூறப்படவில்லை.  ஆத்மா நித்திய முக்தன். கொஞ்சம்கூட கர்த்தவ்வியமில்லை என்னும் வார்த்தையினை அறிவதன் பொருட்டுச் சிரவணமாம். இதனையறிவதனால் கர்த்தவ்வியப் பிராந்தி நிவிருத்தியாய் விடுகின்றது.
 
வேதாந்த சிரவணத்தின் பின்னரும் யாருக்குக் கர்த்தவ்வியம் தோன்றுகிறதோ அவன் தத்துவம் அறிந்தவனல்லன். இக்காரணத்தினால் நித்திய நிவிருத்தியான அனர்த்தத்தின் நிவிருத்தியும், நித்தியப் பிராப்தமான ஆனந்தத்தின் பிராப்தியும் வேதாந்த சிரவணத்தின் பயனென்று தேவகுருவால் நைஷ்கர்ம்ய சித்தி என்றும் நூலில் கூறப்பட்டிருக்கின்றது. ஆதலால், மோட்சத்தின் உற்பத்தி ரூப கர்மத்தின் உபயோகம் முமுக்ஷுவிற்குப் பொருந்தவில்லை.
 
எங்ஙனம் தடியாலடித்தல் வடிவ செய்கைக்குக் கடநாச ரூப உபயோகம் உண்டாகின்றதோ, அங்ஙனமே முமுக்ஷுவிற்குக் கர்மத்தினால் எந்தப் பதார்த்தத்தின் நாசரூப உபயோகமும் பொருந்துவதில்லை. ஏனெனின், அன்னிய பதார்த்தங்களின் நாசம் முமுக்ஷுவினால் இச்சிக்கப்படமாட்டாது. பந்தநாசமே கர்மத்தின் உபயோகமாக கூறல் வேண்டும். அந்தப் பந்தம் ஆத்மாவிலிருப்பதில்லை. மித்யாவாகப் பிரதீதியாகின்றது. அந்த மித்யாப் பிரதீதியின் நாசம் கர்மத்தினால் நீங்குவதில்லை. ஆத்மாவின் யதார்த்த ஞானத்தினாலேயே மித்யாப் பிரதீதியின் நாசம் பொருந்துகின்றது. ஆதலால், முமுக்ஷுவிற்குப் பதார்த்தத்தின் நாசரூப உபயோகம் கர்மத்தினால் பொருந்துவதில்லை.
 
எங்ஙனம் நடத்தல் ரூப கர்மத்தினால் கிராமத்தின் பிராப்தி உண்டாகின்றதோ, அங்ஙனமே மோட்சத்தின் பிராப்திரூப உபயோகம் கர்மத்தினால் பொருந்துவது கிடையாது. ஏனெனின், நித்திய முக்தமான ஆத்மாவிற்கு மோட்சத்தின் பிராப்தி கூறுதல் பொருந்தாது. எவனுக்குப் பந்தமிருக்கின்றதோ, அவனுக்கு மோட்சத்தின் பிராப்தி கூறுதல் பொருந்தும். ஆத்மாவில் பந்தமில்லாததினால் மோட்சப் பிராப்தி ரூபமான கர்மத்தினுபயோகம் முமுக்ஷுவிற்குப் பொருந்தாது.
 
எங்ஙனம் சமையல் ரூப கர்மத்தினால் அன்னத்தின் விகார ரூப உபயோகம் சமைத்தவனுக்கு உண்டாகின்றதோ, அங்ஙனமே முமுக்ஷுவிற்குக் கர்மத்தினால் விகாரரூப உபயோகமும் பொருந்துவதில்லை. ஏனெனின், வேறொரு விகாரமும் பொருந்தாது. ஆத்மாவில் முதலில் பந்தத்தை அங்கீகரித்து மோட்ச தசையில் சதுர்ப்புஜாதி விலக்ஷண ரூபத்தின் அடைவு அங்கீகரிக்கின், அன்னிய ரூபத்தின் பிராப்திரூப விகாரம் முமுக்ஷுவிற்குக் கர்மத்தின் உபயோகமாதல் பொருந்தும். அந்த அன்னிய ரூபத்தின் பிராப்தி ஆத்மாவில் அங்கீகாரமில்லை. ஆதலால், கர்மத்தினால் விகாரரூப உபயோகம் முமுக்ஷுவிற்குப் பொருந்துவதில்லை.
 
எங்ஙனம் வஸ்திரத்தினைத் தோய்த்தல் ரூப கர்மத்திற்கு அழுக்கு நீங்குதல் ரூப சம்ஸ்காரம் உண்டாகின்றதோ, அங்ஙனமே அழுக்கு நீங்குதல் ரூப சம்ஸ்காரமும் முமுக்ஷுவிற்குக் கர்மத்தினால் உபயோகப்படு-கின்றதில்லை. ஏனெனின், வேறொன்றின் மல நிவிருத்தியை முமுக்ஷு இச்சிப்பதில்லை. ஆத்மாவின் மலநிவிருத்தி கூறல் வேண்டும். அந்த ஆத்மா நித்திய சுத்தம். அதனிடத்தில் மலமிருப்பதில்லை. ஆதலால், மலத்தின் நிவிருத்தி ரூப சம்ஸகாரம் பொருந்துவதில்லை.
 
அந்தக்கரணத்திலுள்ள பாவரூப மலத்தின் நிவிருத்தி கர்மத்தின் உபயோகம் எனின், இவ்வார்த்தை சத்தியமாம். ஆனால் சுத்த அந்தக்கரணமுடைய முமுக்ஷுவினை விசாரிக்குமிடத்து அவனுடைய அந்தக்கரணத்திலும் பாபமில்லை. அதனால் பாபரூப மலத்தின் நிவிருத்தி ரூப சம்ஸ்காரமும் முமுக்ஷுவிற்குக் கர்மத்தினால் உபயோகமாதல் பொருந்தாது. அக்ஞானத்தை மலமெனின், அந்த அக்ஞானம் ஆத்மாவிலிருப்பினும், அதன் நிவிருத்தி கர்மத்தினால் உண்டாவதில்லை. ஏனெனின், அக்ஞானத்தின் விரோதி ஞானமாம், கர்மமன்றாம். ஆதலால், முமுக்ஷுவிற்கு மலத்தின் நிவிருத்திரூப சம்ஸ்காரம், கர்மத்தினால் உபயோகமாதல் பொருந்தாது.
 
எங்ஙனம் வஸ்திரத்திற்கு குசுமத்தில் நனைத்தல் ரூப கர்மத்திற்கு ரத்த குணத்தின் உற்பத்தி ரூப சம்ஸ்காரம் உபயோகமாகின்றதோ, அங்ஙனமே முமுக்ஷுவிற்குக் கர்மத்தினால் குணத்தின் உற்பத்தி ரூப சம்ஸ்காரம் உபயோகமாதல் பொருந்தாது. ஏனெனின், அன்னியவற்றில் அந்தக் குணத்தின் உற்பத்தி கூறுதல் பொருந்தாது ஆத்மாவிலேயே கூறல் வேண்டும். அந்த ஆத்மா நிர்க்குணமாம். அதனிடத்தில் குணோற்பத்தி பொருந்தாது. ஆதலால், முமுக்ஷுவிற்குக் குணத்தின் உற்பத்தி ரூப சம்ஸ்காரமும் கர்மத்தின் உபயோகமாதல் பொருந்தாது. கர்மத்திற்கு ஐந்து விதமான பலன்களே உண்டாகின்றன. வேறு பலன் உண்டாகின்றதில்லை. அந்த ஐந்துவித கர்மபலன்களும் முமுக்ஷுவிற்குப் பொருந்துவதில்லை. ஆதலால் அவன் கர்மத்தினைத் தியாகம் செய்து ஞானத்திற்கு சாதானமான சிரவணத்திலேயே பிரவிருத்திக்கின்றான். உபாஸனையும் மானஸ கர்மமேயாம். ஆதலால் அதன் கண்டனத்தில் வேறாக யுக்தி கூறப்படவில்லை.
 
இவ்வாற்றால் கேவல கர்மமோ, உபாசனையோ மோட்சத்திற்கு காரணமாகாது. கேவல ஞானம் மட்டும்தான் மோட்சத்திற்கு பயன்படும்.
 
பூர்வபட்சம். கர்மமும், உபாசனையும் ஞானத்திற்கும் மோட்சத்திற்கும்  ஏதுவாம் என்று விளக்குதல்
 
சிலர் கர்ம உபாஸனைகளோடு கூடிய ஞானத்தை மோட்சத்திற்கு ஹேதுவாக அங்கீகரிக்கின்றார்கள். அதில் யுக்தி திருஷ்டாந்தங்களும் சொல்கிறார்கள். எங்ஙனம் ஆகாசத்தில் ஓரிறகினால் பறவைகளால் பறக்க முடியாதோ, அதுபோல வெறும் ஞானத்தினால் மோட்சத்தை அடைய முடியாது. பறவைக்கு இரண்டு இறக்கைகள் பறப்பதற்கு இருப்பது போல ஞானம், உபாசனை இவை இரண்டும் மோட்சத்தை அடைய தேவைப்படுகிறது. கர்மமும், உபாசனை இரண்டும் ஒரு சாதனமாகவே கருதப்படுகிறது.
 
வேறொரு உதாரணம். சேது தரிசனத்தினால் பாவம் நாசமாகின்றது. அநத சேது தரிசனம் பிரத்யக்ஷ ரூப ஞானமாம். சிரத்தா பக்தியுடன் போக வேண்டிய நியமத்தை அது அபேக்ஷிக்கின்றது. அவைகள் இல்லாதவனுக்கு சேது தரிசனத்தால் பலன் கிடைக்காது. எங்ஙனம் சேதுவின் பிரத்யக்ஷ ஞானம் பலன் தருவதில் சிரத்தை நியமாதிகளை அபேக்ஷிக்கின்றதோ அங்ஙனமே பிரம்ம ஞானமும் மோட்சரூப பலனை தருவதற்கு கர்ம உபாஸனைகளை அபேக்ஷிக்கிறது.
 
கேவல ஞானத்தினால் மோட்சம் உண்டாகுமென்று அங்கீகரிக்கின்றவனும் கர்ம உபாஸனைகளை ஞானத்திற்கு ஹேதுவாக அங்கீகரிக்கின்றான். சுத்தமாயும், நிச்சலமாயும் உள்ள அந்தக்கரணத்தில் ஞானமுண்டகின்றது. அந்த அந்தக்கரணம் சுப கர்மத்தினால் சுத்தமாகின்றது. உபாஸனையினால் நிச்சலமாகின்றது. இவ்வாற்றால் அந்தக்கரணத்தின் சுத்தி நிச்சலத்தன்மை வாயிலாகக் கர்மோபஸனைகள் ஞானத்திற்கு ஹேதுவாக அங்கீகரிக்கப்பட்டு இருக்கிறது.
 
எங்ஙனம், ஞானத்திற்கு ஹேதுவாக கர்ம உபாஸனைகள் கூறப்பட்டிருக்கின்றனவோ, அங்ஙனமே ஞானத்தின் பலனாகிய மோட்சத்திற்கு ஹேதுவாகவும் அங்கீகாரம் செய்தல் யோக்கியமாம்.
 
உதாரணம். நீர் விடுதல் மரத்தின் வளர்ச்சிக்கும், சக்தி பெருகுவதற்கும் ஹேதுவாகின்றது. காட்டில் உள்ள மரங்களின் பலன்கள் நீர்விடாமல் உண்டாகின்றனவென்று கூறும் பட்சத்தில் அதுவும் மரத்தின் மூலத்தில் பூமியில் உள்ள நீரின் சம்பந்தமிருக்கின்றது. அதனால் பலனுண்டாகின்றது. நீர் சம்பந்தமில்லாவிடின் மரங்களே காய்ந்து போகும், பலனுமுண்டாகாது. அதுபோலக் கர்ம உபாஸனைகள் ஞானோற்பத்திக்கும், ஞானத்தின் பலனாகிய மோட்சத்திற்கும் ஹேதுவாயிருக்கின்றன. இவ்வாற்றால் கர்மம் உபாஸனை ஞானம் என்னும் மூன்றும் மோட்சத்திற்கு ஹேதுக்களாக இருக்கின்றன. ஆதலால் ஞானியும் கர்மம் செய்ய வேண்டும்.
 
கர்ம உபாஸனைகள் ஞானத்தை ரட்சிப்பதற்கு ஹேதுக்களாக இருக்கின்றன. ஏனெனின், கர்மோபாஸனைகளை ஞானி விட்டுவிடும் பட்சத்தில் உண்டான ஞானமும் நீரின்றி இருக்கின்ற மரத்தைப் போன்று நஷ்டமாகிவிடும். ஏனெனின், சுத்தமான அந்தக்கரணத்தில் ஞானமுண்டாகின்றது. சுப கர்மத்தைச் செய்யாவிடின் ஞானிக்குப் பாவமுண்டாகும். உபாஸனையின் தியாகத்தினால் அந்தக்கரணம் மீண்டும் சஞ்சலத்தை அடையும். அந்த மலினமும் சஞ்சலமாயுள்ள அந்தக்கரணத்தில் ஞானம் இருப்பதில்லை. அது வறண்ட பூமியிலுண்டாயிருக்கும் மரம் இல்லாதது போலாகிவிடும்.
 
இன்னொரு உதாரணம். சம்ஸ்காரத்தினால் சுத்தம் செய்யப்பட்ட இடத்தில் வேதாத்தியயனம் செய்யும் பிரம்மசாரி வசிக்கின்றான். சுத்தம் செய்யப்பட்ட இடமும் சில நிமித்தத்தினால் மீண்டும் மலினமாகுமாயின் அவ்விடத்தை விட்டுவிடுகின்றான். அதுபோல கர்மத்தை விடுவதனால் மலினமும், உபாஸனையை விடுவதினால் சஞ்சலமும் உண்டாயிருக்கிற அந்தக் கரணத்தில் ஞானமிருப்பதில்லை. ஆதலால் கர்மமும். உபாஸனையும் ஞானத்தை காப்பாற்றுவதற்கு காரணமாகின்றன. இவ்வாற்றால் கர்மம், உபாஸனை, ஞானம் என்னும் மூன்றும் மோட்சத்திற்கு ஹேதுவாக அங்கீகரிக்கப்படுகின்றன. அங்ஙனமே கர்மோபாஸனைகள் ஞானத்தை காப்பாற்றிக் கொள்ளவும் காரணமாகவும், கேவலம் ஞானம் மோட்சத்திற்கு ஹேதுவாயும் அங்கீகரிக்கப்படுகின்றன. இவ்விரு பட்சங்களும் ஞானிக்குக் கர்மோபாஸனைகள் கர்த்தவ்யங்களாம். இதனைச் சமுச்சாயவாதமென்பர்.
 
இந்த ஞான-கர்ம சமுச்சயவாதம் நலமுடையதன்று. ஏனெனின், தேகத்திற்கு வேறாக ஆத்மாவை அறியாததால் கர்மம் உண்டாகின்றதில்லை. ஏனெனின், ஜன்மாந்திரத்தினது போகத்தின் பொருட்டுக் கர்மத்தைச் செய்கின்றான். தேகமோ அக்னியில் தகிக்கப்பட்டுப் போகின்றது. அதனால், ஜன்மாந்திரத்தின் போகம் பொருந்தாது. ஆதலால், சரீரத்திற்கு வேறான ஆத்மாவின் ஞானம் கர்மத்திற்கு ஹேதுவாம். அது சரீரத்திற்கு வேறாயினும், ஆத்மா கர்த்தா போக்தா ரூபமாகவிருக்கின்றதென்னும் ஞானம் கர்மத்திற்கு ஹேதுவாய் இருக்கின்றது. நான் புண்ணிய பாவங்களைச் செய்கின்றேன். அவற்றின் பலன் எனக்குண்டாகும். என்று யாருக்கு ஞானம் இருக்கின்றதோ, அவன் கர்மத்தைச் செய்கின்றான். ஞானியோ ஆத்மாவை இவ்வாறு அறிகின்றதில்லை. ஆனால் புண்ணிய பாவங்கள் சுக துக்கங்களின்றிய அசங்கமான பிரம்மரூபமாய் ஆத்மா இருக்கின்றது. என்னும் ஞானம் வேதாந்த வாக்கியத்தாலுண்டாகின்றது. அந்த ஞானம் கர்மத்திற்கு ஹேதுவன்று  மாறான விரோதியாயிருக்கின்றது. ஆதலால், ஞானியினால் கர்மமுண்டாகின்றதில்லை.
 
கர்த்தா கர்ம பலன்களின் பேதஞானம் கர்மத்திற்கு ஹேதுவாம். அந்தக் கர்த்தாவும், கர்ம பலனும் ஆத்மாவிற்கு வேறாக ஞானிக்குத் தோன்றாது. எல்லாம் ஆத்ம ஸ்வரூபமாகவே தோன்றுவதாலும் ஞானியினால் கர்மமுண்டாகின்றதில்லை.
 
ஞானிக்குக் கர்மம் இல்லையென்பதைப் பாஷியகாரர் அனேகவிதமாகச் சொல்லியிருக்கிறார். கர்மத்திற்கும் ஞானத்திற்கும் பலத்தால் விரோதமுண்டு. இதனாலும் ஞான கர்மங்களின் சமுச்சயம் பொருந்துவதில்லை. கர்மத்தின் பலன் அநித்திய சம்சாரமாம். ஞானத்தின் பலன் நித்திய மோட்சமாம்.
 
ஆத்மாவில் ஜாதி, ஆசிரமம், அவஸ்தை என்பவற்றின் அத்யாஸம் கர்மத்திற்கு ஹேதுவாயிருக்கின்றன. ஏனெனின், ஜாதி, ஆசிரம அவஸ்தைகட்கு யோக்கியமான வெவ்வேறு கர்மங்கள் கூறப்பட்டிருக்கின்றன. அதனால் ஜாதி முதலியவற்றின் அத்யாஸம் கர்மத்திற்கு ஹேதுவாய் இருக்கின்றது.
 
வர்ணாசிரம அவஸ்தைகள் தேகத்தின் தர்மங்கள், கர்மிக்குத் தேகத்தில் ஆத்ம புத்தியில்லை. ஆனால், கர்மி தேகத்திற்கு வேறான ஆத்மாவைக் கர்த்தாவாக அறிகின்றான். இவ்வார்த்த முன்பே கூறப்பட்டிருக்கிறது. ஆதலால் ஆத்மாவினிடத்தில் ஜாதி, ஆசிரம அவஸ்தைகளின் பிரதீதி கர்மிக்கும் பொருந்தாதாமாயினும், கர்மிக்குத் தேகத்தினும் பின்னமான ஆத்மாவின் அபரோக்ஷ ஞானமில்லை. ஆனால், சாஸ்திரத்தினால் பரோக்ஷ ஞானம் இருக்கின்றது. தேகத்தில் ஆத்ம ஞானம் அபரோக்ஷமாயிருக்கின்றன. தேகத்தினும் பின்னமான ஆத்மாவின் அபரோக்ஷ ஞானமிருக்குமாயின், அது தேகத்தில் அபரோக்ஷ ஆத்மஞானத்திற்கு விரோதமாகும். பரோக்ஷ ஞானத்திற்கு அபரோக்ஷ ஞானத்தோடு விரோதமில்லை. ஆதலால், தேகத்தினும் பின்னமான கர்த்தாவாகிய ஆத்மாவின் ஞானமும், தேகத்தில் ஆத்ம புத்தியும் இரண்டும் ஒருவனுக்குப் பொருந்துகின்றன.
 
உதாரணம்: மூர்த்தியில் ஈசுவர ஞானம் சாஸ்திரத்தினால் பரோக்ஷமாக இருக்கின்றது. பாஷாண புத்தி அபரோக்ஷமாக இருககின்றது. அவற்றிற்கு விரோதமன்று. இரண்டும் ஒருவனுக்கு உண்டாகின்றன. கயிற்றில் யாருக்கு பாம்பினும் வேறான அபரோக்ஷ ஞானம் இருக்கின்றதோ, அவனுக்கு அபரோக்ஷ சர்ப்பப் பிராந்தி நிவிருத்தியாகின்றது. இதனால் அபரோக்ஷ பிராந்திக்கு அபரோக்ஷ ஞானத்தோடு விரோதமுண்டு  பரோக்ஷத்தோடு விரோதமில்லையென்னும் நியமம் சித்தமாயிற்று. ஆதலால், தேகத்தினும் வேறான ஆத்மாவின் பரோக்ஷ ஞானமும், தேகத்தில் அபரோக்ஷ ஞானமும் பொருந்துகின்றன. இவ்விரண்டும் கர்மத்திற்கு ஹேதுக்களாம். தேகத்தினும் வேறாகவும், கர்த்தா ரூபமான ஆத்மாவின் ஞானம் கர்மத்திற்கு ஹேதுவாக இருக்கின்றது. அந்தக் கர்த்தா ரூபமான ஆத்மாவின் ஞானம் பிராந்தி ரூபமாயிருக்கின்றது. வித்துவானுக்கு பிராந்தி இல்லை. அதனால், அவனுக்குக் கர்மாதிகாரமில்லை.
 
தேகத்தில் அபரோக்ஷ ஆத்மபுத்தி இருக்குமாயின் அப்போது தேகத்தின் தர்மங்களாகிய ஜாதி, ஆசிரம அவஸ்தைகள் பிரதீதியாம். அந்தத் தேகத்தில் உண்டாகும் ஆத்ம புத்தியும் வித்வானுக்கில்லை. ஆனால், பிரம்ம ரூபமாக ஆத்மாவின் அபரோக்ஷ ஞானமிருக்கின்றது. ஆதலால், ஜாதி, ஆசிரம அவஸ்தைகளின் பிராந்தியின் அபாவத்தினாலும் வித்வானுக்குக் கர்மாதிகாரம் இல்லை.
 
நான் உபாஸகன், தெய்வம் உபாஸியம் என்னும் புத்தியால் உபாஸனை சித்திக்கின்றது. வித்வானுக்கு அந்த உபாஸிய உபாஸக பாவங்களும் பிரதீதியாகின்றதில்லை. என்னுடைய தேகாதிகளின் சங்காதமும், தேவதைகளின் தேகாதிகளின் சங்காதமும் சொப்பனம் போல் கற்பிதங்கள், சேதனமொன்றே உள்ளது. இது வித்வானுடைய நிச்சயமாம். ஆதலால் ஞானத்திற்கு உபாஸனையோடு விரோதமிருக்கின்றது.
 
பறவை பறத்தல் உதாரணம் இதற்கு பொருந்தாது. ஏனெனின், இரண்டு இறகுகளும் ஒரேகாலத்திலிருக்கின்றது. அவற்றிற்குப் பரஸ்பரம் விரோதம் இல்லை. ஞானத்திற்கோ கர்மோபாஸனைகளோடு விரோதமுண்டு, ஒரு காலத்தில் பொருந்தாது.
 
ஞானத்தில் கர்மோபாஸனைகளின் அபேக்ஷையில்லை என்று கூறுதல்
சேது ஞானத்தின் உதாரணமும் பொருந்தாது. ஏனெனின், சேது தரிசனம் திருஷ்ட பலனுக்கு ஹேதுவன்று. ஆனால் அதிருஷ்ட பலனிற்கு ஹேதுவாக இருக்கின்றது.
 
பிரத்யக்ஷமாய்ப் பிரதீதியாகும் பலம் திருஷ்டபலன் எனப்படும். எங்ஙனம் போஜனத்தின் பலனாகிய திருப்தி பிரத்யக்ஷமயிருத்தலால், போஜனம் திருஷ்ட பலனுக்கு ஹேதுவாயிருக்கின்றதோ, அங்ஙனமே சேதுவின் தரிசனத்தினால் பிரத்யக்ஷபலன் பிரதீதியாகின்றதில்லை. ஆனால், பாவத்தின் நாசரூப பலன் சாஸ்திரத்தினால் அறியப்படுகின்றது. எது சாஸ்திரத்தினால் பலன் அறியப்படுவதாய், பிரத்யக்ஷமாய்ப் பிரதீதியாகாததாயிருக்கின்றதோ அது அதிருஷ்ட பலனெனப்படும்.
 
எங்ஙனம் யக்ஞாதி கர்மம் ஸ்வர்க்காதி அதிருஷ்ட பலனுக்கு ஹேதுவாமோ, அங்ஙனமே சேதுவின் தரிசனமும் பாவ நாசரூப அதிருஷ்ட பலனுக்கு ஹேதுவாயிருக்கின்றது. எது அதிருஷ்ட பலனுக்கு ஹேதுவாகின்றதோ, அது பலத்தின் உற்பத்தியில் சாஸ்திரம் எவ்வளவு சகாயமென்று போதித்து இருக்கின்றதோ, அதனோடு கூடி பலனுக்கு ஹேதுவாகின்றது, கேவலம் ஹேதுவாகின்றதில்லை. ஆதலால் சிரத்தை நியமாதிகளுடன் கூடிய சேது தரிசனம் பாபநாசரூப பலனுக்கு ஹேதுவாம். சிரத்தை நியமாதிகள் இல்லாத சேது தரிசனம் பாவ நாசத்திற்கு ஹேதுவாகின்றதில்லை. ஏனெனின், சேது தரிசனத்தினால் பிரத்யக்ஷமாக ஒரு பலனும் பிரதீதியாகின்றதில்லை  கேவலம்  சாஸ்திரத்தினால் பலன் அறியப்பட்டிருக்கின்றது. அந்தச் சாஸ்திரம் சிரத்தாதிகளோடு கூடிய சேது தரிசனத்தினால் பலனைப் போதிக்கின்றது. கேவல தரிசனத்தினால் பலனின் உற்பத்தியில் ஒரு பிரமாணமும் இல்லை. ஆதலால் பலனின் உற்பத்தியில் சேது தரிசனம் சிரத்தை, நியமம், பக்திகளை அபேக்ஷிக்கின்றது.
 
பிரம்மவித்யாவினால் அடைகின்ற பலனின் உற்பத்தியில் கர்மோபாஸனைகளை அபேக்ஷிக்கின்றதில்லை. ஏனெனின், பிரம்ம வித்யாவின் பலனும் சுவர்க்கம் போல் லோக விசேஷமும் கேவலப் பிரம்ம வித்யாவால் கிடைப்பதாகச் சாஸ்திரம் போதித்திராமல் கர்மோபாஸனையோடு கூடிய பிரம்ம வித்யாவால் போதித்திருக்குமாயின், பிரம்ம வித்யாவும் சேதுதரிசனம் போல் பலனின் உற்பத்தியில் கர்மோஸனைகளை அபேக்ஷிக்கும். அந்தப் பிரம்ம வித்யாவின் பலனாகிய மோட்சம் சுவர்க்கம் போல் லோக விசேஷரூப அதிருஷ்டமாகவோ இல்லை. ஆனால் மோட்சம் நித்தியப் பிராப்தமாயிருக்கின்றது. பிராந்தியினால் பந்தம் பிரதீதியாகின்றது. அந்தப் பிராந்தியின் நிவிருத்தியோ பிரம்ம வித்யாவின் பலனாம். அந்தப் பிராந்தி நிவிருத்தி கேவலம் பிரம்ம வித்யாவால் எனக்குப் பிரத்யக்ஷமாயிருக்கின்றது. கயிறு ஞானத்தினால் சர்ப்பப் பிராந்தி நிவிருத்தி அதிஷ்டான ஞானத்தின் திருஷ்ட பலனாம்.
 
திருஷ்ட பலனின் உற்பத்தி சாமக்கிரிகளால் பிரத்யக்ஷமாய்ப் பிரதீதியாகின்றது. அச்சாமக்கிரிகள் திருஷ்ட பலனுக்கு ஹேதுக்கள் எனப்படுகின்றன. எங்ஙனம் துரிதந்து வேமாக்களால் படத்தினுற்பத்தி பிரத்யக்ஷமாயிருக்கின்றது. ஆதலால், துரிதந்து வேமாக்கள் படத்திற்கு ஹேதுக்களாகின்றனவோ, கேவல போஜனத்தினால் திருப்தி ரூப பலன் பிரத்யக்ஷமாய்ப் பிரதீதியாகின்றது. ஆதலால் கேவல போஜனம் திருப்திக்கு ஹேதுவாயிருக்கின்றதோ, அங்ஙனமே கேவல அதிஷ்டான ஞானத்தினால் பிராந்தியின் நிவிருத்தி பிரத்யக்ஷமாய்ப் பிரதீதியாகின்றது. ஆதலால், கேவல அதிஷ்டானத்தின் ஞானமே பிராந்தி நிவிருத்திக்கு ஹேதுவாயிருக்கின்றது.
 
எங்ஙனம் கயிறு ஞானம் பிராந்தி நிவிருத்தியில் வேறொன்றையும் அபேக்ஷிக்கின்றதில்லையோ. அங்ஙனமே பந்தப் பிராந்திக்கு அதிஷ்டானமான நித்திய முக்த ஆத்மாவின் ஞானமும், பந்தப் பிராந்தியின் நிவிருத்தியில் கர்மோபாஸனைகளை அபேக்ஷிக்கின்றதில்லை.
 
ஞானத்தின் பலனாகிய மோட்சத்தை சுவர்க்கம் போல் லோக விசேஷமான அதிருஷ்டமென அங்கீகரிக்கின், அது வேத வாக்கியத்தோடு விருத்தமாம். ஏனெனின், ஞானியின் பிராணன் எந்த லோகத்திற்கும் செல்லுவதில்லையென்று வேதத்தினால் கூறப்பட்டிருக்கின்றது. லோக விசேஷத்தை அங்கீகரிப்பதனால் ஸ்வர்க்கம் போல் மோட்சம் அநித்தியமாகும். ஆதலால், மோட்சம் லோக விசேஷ ரூபமன்றாம்.
 
லோக விசேஷத்தை மோட்சமென அங்கீகரிக்கின் அவனுக்கும் கேவலம் ஞானத்தினாலேயே மோட்ச லோகத்தின் அடைதலை அங்கீகரித்தல் யோக்யமாம். ஏனெனின், சாஸ்திரத்தினால் பிரதிபாதிக்கப்பட்ட அர்த்தம் சாஸ்திரானுசாரமாகவே அங்கீகரிக்கப்படுகின்றது. அந்தச் சாஸ்திரமானது மோட்சம் கேவலம் ஞானத்தினால் உண்டாவதாகக் கூறுகின்றது. ஆதலால், கேவல ஞானம் மோட்சத்திற்கு ஹேதுவாம். கர்மம் உபாஸனை ஞானம் என்னும் மூன்றும் ஹேதுவன்றாம்.
 
மரத்தின் திருஷ்டாந்தமும் பொருந்தாது. ஏனெனின், ஜலம் விடுதல் மரத்தின் உற்பத்தி ரட்சணைகளில் ஹேதுவாயிருந்தாலும், மரத்தின் பலன் உற்பத்திக்கு காரணமன்று. முதிர்ந்த மரத்திற்கு ஜலம் விடுதல் மரத்தின் வளர்ச்சிக்கு பொருட்டாம். பலத்தின் பொருட்டன்றாம். ஜலத்தால் புஷ்டியான மரமே பலத்திற்கு ஹேதுவாம். ஜலம் விடுதல் ஹேதுவன்றாம். அங்ஙனமே கர்மோபாஸனைகளும் ஞானத்தின் உற்பத்தியில் உபயோகமாம், மோட்சத்தில் அன்றாம். ஆதலால், ஞானோற்பத்தியின் பூர்வமே அந்தக்கரணத்தின் சுத்தியின் பொருட்டும், நிச்சலத் தன்மையின் பொருட்டும் கர்மோபாஸனைகள் செய்யத்தக்கனவாம். ஞானமுண்டான பின்னர் மோட்சத்தின் பொருட்டு இவற்றை அனுஷ்டிக்க வேண்டியதில்லை.
 
ஞானத்தின் உற்பத்தியின் பூர்வமும் எதுவரையில் அந்தக்கரணத்தில் மல விக்ஷேபங்கள் இருக்கின்றனவோ, அதுவரை கர்மோபாஸனைகளைச் செய்தல் வேண்டும். எவனுடைய அந்தக்கரணம் சுத்தமாயும், நிச்சலமாயுமாகின்றதோ, அந்த ஜிக்ஞாசுவானவன் சிரவணத்திற்கு விரோதியான கர்மோபாஸனைகளைத் தியாகம் செய்ய வேண்டும். மலமென்பது பாவத்திற்காம். அது அசுப வாசனைக்கு ஹேதுவாயிருக்கின்றது. எதுவரை மலமிருக்கின்றதோ அதுவரை அசுபவாசனையிருக்கின்றது. எப்போது அசுபவாசனை உண்டாகவிலலையோ அப்போது மலத்தின் அபாவம் நிச்சயிக்கப்படுகின்றது. அந்தக்கரணத்தின் சஞ்சலத்தன்மையும் ஏகாக்கிரத் தன்மையும் அனுபவ சித்தமாயிருக்கின்றன. ஆதலால் உத்தம ஜிக்ஞாசுவிற்கும் வித்வானுக்கும் கர்மோபாஸனைகள் நிஷ்பலமாயிருக்கின்றன.
 
கர்மோபாஸனைகளால் ஞானத்தின் பாதுகாப்பு உண்டாகாதெனல்
ஞானத்தின் பாதுகாப்பு பொருட்டுக் கர்மோபாஸனைகளைச் செய்தல் வேண்டும். எங்ஙனம் ஜலத்தினால் உண்டாகும் மரம் ஜலத்தினால் பாதுகாக்கப்படுகின்றதோ ஜல சம்பந்தமில்லாவிடின் முதிர்ந்த மரமும் காய்ந்து விடுகின்றதோ, அங்ஙனமே. கர்மோபாஸனைகளாலுண்டாகும் ஞானம் கர்மோபாஸனைகளால் பாதுகாக்கப்படுகிறது. ஞானி கர்மோபாஸனைகளைச் செய்யாவிடின், அந்தக்கரணம் மீண்டும் மலினமும் சஞ்சலமுமாய்விடும். அந்த மலினமும் சஞ்சலமுடைய அந்தக்கரணத்தில் நீரில்லா நிலத்திலுள்ள மரம் போல உண்டாயிருந்து ஞானமும் நஷ்டமாய்விடும். ஆகையால், ஞானியும் கர்மோபாஸனைகளைச் செய்தல் வேண்டும். என்று முன்பு கூறப்பட்டது. அது பொருந்தாது. ஏனெனின், ஆபாஸசகித அல்லது சேதனசகித அந்தக்கரணத்தின் நான் அசங்கப்பிரம்மம் என்னும் விருத்தி வேதாந்தத்தின் பலரூப ஞானமாம். அது கர்மோபாஸனைகளின்றி நாசமாகும் அல்லது சேதன சொரூப நாசமுண்டாகும்.
 
சொரூப ஞானமோ நித்தியமாம். ஆதலால், அதற்கு நாசமும் பாதுகாப்பும் பொருந்தாது. ஆனால், வேதாந்தத்தின் பயனாகிய பிரம்மவித்யா ரூபஞானத்தின் உற்பத்தி கர்மோபாஸனைகளால் உண்டாகின்றது. கர்மோபாஸனைகளை விடுதலால் உற்பத்தியான வித்யாவும் நஷ்டமாய்விடும். ஆதலால் அதன் பாதுகாப்பின் பொருட்டுக் கர்மோபாஸனைகளைச் செய்தல் வேண்டுமென்று கூறின், அது பொருந்தாது. ஏனெனின், ஒருமுறை உண்டான அந்தக்கரணத்தின் பிரம்மகார விருத்தியால் அக்ஞானம், பிராந்தி என்பனவற்றின் நாசரூப பலன் அதே சமயத்தில் சித்திக்கின்றது. அக்ஞானம் பிராந்தி என்பனவற்றின் நாசத்தின் பின்னர் மீண்டும் விருத்தியை பாதுகாத்தலின் உபயோகமில்லை. கர்மோபாஸனைகளால் அந்தக்கரண விருத்தியை பாதுகாத்தலும் பொருந்தாது. ஏனெனின், கர்மோபாஸனைகளை அனுஷ்டிக்கும்போது கர்மோபாஸனைகளினது சாமக்கிரிகளின் விருத்திரூப ஞானமே உண்டாகும். பிரம்மத்தின் ஞானமுண்டாக மாட்டாது. வேறு விருத்தி உண்டாதலால் முதல் விருத்தி இருப்பதில்லை. ஆதலால், கர்மோபாஸனைகள் ஞானோற்பத்திக்குப் பரம்பரையாய் ஹேதுக்களாம் உண்டான விருத்திக்கு விரோதிகளாம். எனவே கர்மோபாஸனைகளால் ஞானம் பாதுகாக்கப்பட மாட்டாது.
 
ஞானிக்குக் கர்மத்தை விடுவதனால் பாபமுண்டாகின்றது என்று முன் கூறப்பட்டது. அவ்வார்த்தை பொருந்தாது. ஏனெனின் சுப கர்மத்தை விடுதல் பாபத்திற்கு ஹேதுவாகாது. பின்னரோ, நிஷித்த கர்மத்தின் அனுஷ்டானமே பாபத்திற்கு ஹேதுவாம். இதனைப் பாஷியகாரர் அனேகப் பிரகாரமாகப் கூறியிருக்கின்றார். ஆதலால், கர்மத்தை விடுவதால் பாபமுண்டாவதில்லை. ஞானிக்கோ எவ்விதத்திலும் பாபமுண்டாகாது. ஏனெனின், புண்ணிய பாவங்கள் அவற்றின் ஆசிரயமான அந்தக்கரணம் என்பவை பரமார்த்தமாக இல்லை. அவித்யாவால் மித்யாவாய்ப் பிரதீதியாகின்றன. அந்த அவித்யாவும் மித்யாவாப் பிரதீதியும் ஞானவானுக்கில்லை. ஆதலால், சுபகர்மத்தை விடுவதனாலேனும், அசுபகர்மத்தைச் செய்வதனாலேனும் ஞானிக்குப் பாபம் உண்டாகாது.
 
இவ்விடத்தில் இது சித்தாந்தமாம். ஞானமானது மந்தம், திடம் என்று இருவகையாக இருக்கின்றது. சம்சயாதிகளோடு கூடிய ஞானம் மந்தஞானம் எனப்படும். சம்சயாதிகளில்லாத ஞானம் திடஞானம் எனப்படும். திடஞானம் உள்ளவனுக்குச் செய்யவேண்டியதொன்றுமில்லை. ஒருமுறை உண்டாகிய சம்சயமில்லாத அந்தக்கரணத்தின் விருத்திரூப ஞானமே அவித்யாவை நீக்கி விடுகின்றது. அந்த ஞானம் நாசமாயினும் நன்றாக அறியப்பட்ட ஆத்மாவில் மீண்டும் பிராந்தி உண்டாகின்றதில்லை. ஏனெனின், பிராந்திக்கு காரணமான அவித்யா ஞானத்தினால் நஷ்டமாய் விட்டது. ஆதலால், பிராந்தி அவித்யாவின் அபாவத்தினால் விருத்தி ஞானத்தின் ஆவிர்த்திக்கு ஒரு உபயோகமுமில்லை.
 
ஜீவன் முக்தியின் ஆனந்தத்தின் பொருட்டு விருத்தியின் ஆவிருத்தி அபேக்ஷிக்கப்படுமாயின், அடிக்கடி வேதாந்த அர்த்தத்தின் சிந்தனையினையே செய்க. வேதாந்தார்த்தத்தைச் சிந்திப்பதனாலேயே அடிக்கடிப் பிரம்மகார விருத்தி உண்டாகின்றது. கர்மோபாஸனைகளால் பிரம்மகார விருத்தி உண்டாகின்றதில்லை.
 
ஏனெனின், கர்மோபாஸனைகள் அந்தக்கரணத்தின் சுத்தி நிச்சலத்தன்மை என்பனவற்றின் வாயிலாகவே ஞானத்தில் உபயோகமாகின்றன. வேறுவிதமாக அவை உபயோகப்படுகின்றதில்லை. ஞானியினுடைய அந்தக்கரணத்தில் பாவமும் சஞ்சலத்தன்மையுமில்லை. ராக-துவேஷங்களின் பாவத்திற்கும் சஞ்சலத்தன்மைக்கும் காரணம் அவித்யாவாம். அந்த அவித்யா ஞானத்தால் நாசமடைகின்றது. ஆதலால், ஞானிக்கு பாவமும், சஞ்சலத்தன்மையும் இல்லாததால் கர்மோபாஸனைகளினால் பயனில்லை.
 
ஞானிகளினது பிராரப்தத்தின் விலக்ஷணத் தன்மையும், அவர்களுக்கு ஜீவன் முக்தி சுகத்தின் பொருட்டும் உபாஸனையில் பிரவிருத்தி உண்டாகாமையும் விளக்கப்படுகிறது.
 
ராகத்துவேஷாதிகள் அந்தக்கரணத்தின் சகஜ தர்மங்களாம். எதுவரை அந்தக்கரணம் இருக்கின்றதோ அதுவரை ராகத்துவேஷங்கள் ஞானிக்கும் எவ்விதத்தினாலும் நாசமாகாது. அந்த ராகத்துவேஷங்களால் ஞானியின் அந்தக்கரணமும் சஞ்சலப்படும். ஆதலால் சஞ்சலத் தன்மையை நீக்குதல் பொருட்டு ஞானியும் உபாஸனையைச் செய்தல் வேண்டும்.
 
அந்தக்கரணத்தின் சஞ்சலத்தன்மையால் ஞானிக்கு விதேக மோட்சத்தில் பாதிப்பு இல்லையாயினும், சஞ்சலமான அந்தக்கரணத்தில் சொரூபானந்தத்தின் பானமுண்டாகாது ஆதலின், சஞ்சலத் தன்மை ஜீவன் முக்திக்கு விரோதியாம்.  ஜீவன் முக்தியின் பொருட்டுச் சஞ்சலத் தன்மையை போக்க உபாஸனை செய்தல் வேண்டும் என்று ஒருகால் கூறினால் அது சரியாகாது. ஏனெனின், திடபோதம் யாருடைய அந்தக்கரணத்தில் உண்டாகி இருக்கிறதோ அவருக்கு சமாதியும், விக்ஷேபமும் சமமாம். ஆதலால், அந்தக்கரணத்தின் நிச்சலத் தன்மையின் பொருட்டு வித்வானுக்கு எவ்வித முயற்சியின் ஆரம்பமும் பொருந்தாது. அங்ஙனமாயின், ஞானியினுடைய பிரவிருத்தியும், நிவிருத்தியும் பிராரப்தத்தின் அதீனமாயிருக்கின்றன. பிராரப்த கர்மம் எல்லோருக்கும் விலக்ஷணமாயிருக்கின்றது. ஜனகாதிகள் போல் சில வித்வான்களுக்குப் பிராரப்தம் போகத்திற்கு ஹேதுவாகின்றது. சுக தேவர், வாமதேவர் முதலியோர்கள் போலச் சிலருக்குப் பிராரப்தம் நிவிருத்திக்கு ஹேதுவாகிறது.
 
யார் பிராரப்தம் போகத்திற்கு ஹேதுவாகின்றதோ, அவனுக்குப் பிராரப்தத்தால் போக இச்சையும் போக சாதனத்தின் பிரயத்தனமும் உண்டாகின்றன. யார் பிராரப்தம் நிவிருத்திக்கு ஹேதுவாயிருக்கின்றதோ. அவனுக்கு ஜீவன் முக்தியினது ஆனந்தத்தின் இச்சையும், போகத்தில் விருப்பமில்லாமையும் உண்டாகின்றன.
 
ஜீவன்முக்தி ஆனந்தத்தின் இச்சையுள்ளவன் பிரம்மாகார விருத்தியின் ஆவிருத்தியின் பொருட்டு வேதாந்த அர்த்தத்தின் சிந்தனையே செய்தல் வேண்டும். உபாஸனை செய்ய வேண்டியதில்லை. ஏனெனின், அந்தக்கரணத்தின் நிச்சலத்தன்மை மாத்திரத்தால் பிரம்மானந்தம் விசேஷ ரூபமாகப் உணரப்படுவதில்லை. அந்தப் பிரம்மாகார விருத்தி வேதாந்த சிந்தனையாலேயே உண்டாகின்றது. உபாஸனையாலுண்டாகின்றதில்லை. அந்தக்கரணத்தின் சஞ்சலத்தன்மையும் வித்வானுக்கு வேதாந்தத்தின் சிரவண, மனனத்தாலேயே நீங்கிவிடுகின்றது. ஆதலால், அந்தக்கரணத்தின் நிச்சலத் தன்மையின் பொருட்டும் உபாஸனையில் பிரவிருத்தி உண்டாகின்றதில்லை. எனவே யாருக்கு உறுதியான ஞானம் உண்டாயிருக்கின்றதோ, அவனுக்கு கர்மோபாஸனைகளில் பிரவிருத்தி உண்டாகின்றதில்லை.
 
யாருக்கு மந்த அறிவிருக்கின்றதோ, அவனும் மனன, நிதித்யாஸனங்களையே செய்தல் வேண்டும். கர்மோபாஸனைகளைச் செய்ய வேண்டியதில்லை. ஏனெனின், யாருக்கு மந்த அறிவுமுண்டாயிருக்கின்றதோ, அவன் உத்தம ஜிக்ஞாஸு ஆவான். அந்த உத்தம ஜிக்ஞாசுவிற்கு மனன, நிதித்யாஸனம் இவைகளை விட வேறு கர்த்தவ்யமில்லை. இவ்வார்த்தை சாரிரகத்தில் சூத்திரகாரராலும், பாஷியகாரராலும் கூறப்பட்டிருக்கின்றது.
 
வித்வானுக்கு மனன, நிதித்யாஸனங்களிலும் கர்த்தவ்யம் இல்லை. ஜீவன் முக்தியின் ஆனந்தத்தின் பொருட்டு மனன, நிதித்யாஸனங்களில் ஞானி பிரவிருத்திக்கின்றான். அவனும் தன் இச்சையால் பிரவிருத்திக்கின்றான். நான் வேதத்தின் ஆக்ஞைப்படி நடக்காத பட்சத்தில் எனக்கு ஜனன, மரண சம்சாரம் உண்டாகும் என்னும் புத்தியால் செய்யப்படுவது கர்த்தவ்யம் எனப்படும். அந்த ஜன்மாதிகளின் உணர்ச்சி ஞானி  ஏற்படுவதில்லை. ஆதலால், தன்னிச்சையால் ஞானி மனன, நிதித்யாஸனங்களைச் செய்கின்றான். அது கர்த்தவ்யமன்று.
 
இவ்விதத்தால் மந்த போதம் அல்லது திடபோதம் உள்ளவனுக்குக் கர்மோபாஸனைகள் கர்த்தவ்யமன்றாம்.
 
யாருக்கு ஞானமுண்டாகவில்லையோ, ஆனால் ஆத்மாவை அறிய வேண்டும் என்ற தீவிரமான ஆசையிருக்கின்றதோ, போகத்தில் இச்சை இல்லையோ, அவனுடைய அந்தக்கரணம் சுத்தமாயிருக்கின்றது. ஆதலால், அவனும் உத்தம ஜிக்ஞாசுவே ஆவான். அவனுக்கும் ஆத்மஞானத்தை அடைவதற்கு  சிரவணாதிகளே கர்த்தவ்யமாம் கர்மோபாஸனைகளன்றாம். ஏனெனின், கர்மோபாஸனைகளின் பலன் அவனுக்குச் சித்தித்திருக்கின்றது.
 
ஞானத்தின் பொதுவான இச்சையினால் யார் சிரவணத்தில் ஈடுபட்டுக்கொண்டு  இருக்கின்றானோ, யாருடைய அந்தக்கரணம் போகத்தில் ஆசக்தியுள்ளதாக இருக்கின்றதோ அவன் மந்த ஜிக்ஞாஸு ஆவான். அவனும் சிரவணத்தை விட்டு மீண்டும் கர்மோபாஸனைகளில் பிரவிருத்திக்க வேண்டியதில்லை. கர்மோபாஸனைகளின் பலன்களாகிய அந்தக்கரணத்தின் சுத்தியும், நிச்சலத் தன்மையும் அவனுக்குச் சிரவணத்தினாலேயே உண்டாகிவிடும். சிரவணத்தின் ஆவிருத்தியால் அந்தக்கரணத்தின் தோஷம் நீங்கி இந்த ஜன்மத்திலாவது, வேறு ஜன்மத்திலாவது, பிரம்ம லோகத்திலாவது ஞானமுண்டாகும். ஆவிருத்தி என்பது அடிக்கடி என்பதற்காம். சிரவணத்தை விட்டுக் கர்மோபாஸனைகளில் பிரவிருத்திக்கின்றவன் ஆரூடபதிதன் எனப்படுகின்றான். இவ்வாறு ஞானிக்கும் உத்தம ஜிக்ஞாஸுவிற்கும் கர்மோபாஸனைகளில் அதிகாரமில்லை. வேதாந்த சிரவணத்தில் பிரவிருத்தித்துள்ள மந்த ஜிக்ஞாசுவிற்கும் அதிகாரமில்லை. யாருக்கு ஞானத்தின் இச்சையிருந்தும் போகத்தில் புத்தி பற்றியிருக்கின்றதோ, அதனால் சிரவணத்தில் யார் பிரவிருத்திக்கின்றதில்லையோ, இவ்வாறான மந்த ஜிக்ஞாசுவிற்கு நிஷ்காம கர்மத்திலும் உபாஸனையிலும் அதிகாரமிருக்கிறது.
 
போகத்திலேயே யாருக்கு ஆசையிருக்கின்றதோ ஞானத்தில் ஆசை இல்லையோ அவன் பகிர்முகன் ஆவான். அவனுக்கு சகாம கர்மத்தினும் அதிகாரமிருக்கின்றது. ஆதலால், ஞானிக்குக் கர்மோபாஸனைகளில் அதிகாரம் இல்லை. ஏனென்றால், கர்மோபாஸனைகட்கு ஞானம் விரோதியாம்.
 
கர்மோபாஸனைகளும் அந்தக்கரணத்தின் சுத்தி நிச்சலத்தன்மைகள் வாயிலாக ஞான உற்பத்திக்கு ஏதுக்களாம். ஆனால், ஞானோற்பத்திக்குப் பின் கர்மோபாஸனைகளைச் செய்யின். உண்டான ஞானமும் நஷ்டமாய் விடும். ஆதலால், அவை ஞானத்திற்கு விரோதிகளாகும், பாதுகாப்புக்கு ஹேதுவன்று. ஏனெனின், நான் கர்த்தா. யக்ஞாதிகள் எனக்குக் கர்த்தவ்யமாம். யக்ஞாதிகளுக்குச் சுவர்க்காதிகள் பலன் என்னும் பேத புத்தியால் கர்மம் செய்யப்படுகின்றது.
 
நான் உபாஸகன், தெய்வம் உபாஸிகம் என்னும் பேதபுத்தியால் உபாஸனை சித்திக்கின்றது. அவ்விரண்டு பிரகாரமான புத்திகளும் சர்வம் பிரம்மம் என்னும் புத்தியை நிவிருத்தி செய்கின்றன. ஆதலால், கர்மோபாஸனைகள் ஞானத்திற்கு விரோதிகளாம்.
 
ஞானி ஆத்மாவை அசங்கமாக அறிந்திருப்பினும், தேகத்தின் போஜனாதி வியவகாரங்களையேனும், ஜனகாதிகளின் வியவகாரங்களைப் போல் அதிகமான ராஜ்யபாலனாதி வியவகாரங்களையேனும் செய்கின்றான். அந்த வியவகாரத்திற்கு ஞானம் விரோதியன்று. வியவகாரம் ஞானத்திற்கும் விரோதி அல்ல. ஏனெனின், எந்த ஆத்ம ஸ்வரூபம் ஞானத்தால் அசங்கம் என்று அறியப்படுகின்றதோ, அந்த ஆத்மாவில் வியவகாரம் பிரதீதியாமாயின், வியவகாரத்திற்கு விரோதி ஞானமும், ஞானத்திற்கு விரோதி வியவகாரமுமாம். வித்வானுக்கு ஆத்மாவில் அந்த வியவகாரம் பிரதீதியாகின்றதில்லை. ஆனால் எல்லா வியவகாரங்களும் தேகாதிகளை ஆசிரயித்துக் கொண்டிருக்கின்றன. ஆத்மாவில் வியவகார சகித தேகாதிகளின் சம்பந்தமேயில்லை. இத்தன்மை புத்தியோடு ஞானி சகல வியவகாரங்களையும் செய்கின்றான். இக்காரணத்தால் வித்வானுடைய பிரவிருத்தியும் நிவிருத்தியே எனப்படுகின்றது.
 
எங்ஙனம் வேறு வியவகாரங்கள் ஞானத்திற்கு விரோதியன்றோ, அங்ஙனமே கர்மோபாஸனைகளையும் அன்னிய பகிர்முக புருஷர்களைச் செய்வித்தல் பொருட்டு ஆத்மாவை அசங்கமென்றறிந்தும், கிரியையைத் தேகம் வாக்கு அந்தக்கரணம் என்பவற்றை ஆசிரயித்ததாய் அறிந்தும் கர்மோபாஸனைகளைச் செய்யின், ஞானத்திற்கு அவை விரோதியாகாது. ஏனெனின், வித்துவான் அசங்கமென்றறிந்த ஆத்மாவைக் கர்த்தாவென்று அறிந்து கர்மோபாஸ-னைகளைச் செய்யின் ஞானத்திற்கு அவை விரோதியாகும். அந்த ஆத்மாவின் அசங்க வடிவ திட நிச்சயம் கர்மோபாஸனைகளால் ஞானிக்கு நீங்குகின்றதில்லை. ஆதலால், ஆபாஸ ரூபமான கர்மோபாஸனைகள் திட ஞானத்திற்கு விரோதியாகாது. இக்காரணத்தினால் ஜனகாதிகள் ஆபாஸ ரூப கர்மம் செய்திருக்கிறார்கள்.
 
ஆத்மாவை அசங்கமென்றறிந்து மற்ற வியவகாரங்கள் போல் தேகாதிகளின் தர்மங்களையும் அறிந்து ஞானி செய்யும் சுபக்கிரியைகள் ஆபாஸ ரூப கர்மங்களெனப்படும். அவற்றிற்கு ஞானத்தோடு விரோதமில்லை. பாஷியகாரர் கர்மோபாஸனைகளுக்கு ஞானத்தோடு எந்த விரோதம் கூறியிருக்கின்றனரோ, அது ஆத்மாவில் கர்த்தாவென்னும் புத்தியினால் செய்யப்படும் கர்ம உபாஸனைகட்கு ஞானத்தோடு விரோதம் கூறியிருக்கின்றார், ஆபாஸ ரூபத்தால் கூறவில்லை.
 
அங்ஙனமாயினும் மந்த போதத்திற்கு ஆபாஸரூப கர்மோபாஸனைகளும் விரோதிகளாம். ஏனெனின், சம்சயாதிகளோடு கூடிய போதம் மந்த போதம் எனப்படும். யார் அந்தக்கரணத்தில் ஆத்மா அசங்கனா அல்லது அசங்கமற்றவனா என்ற சந்தேகம் ஒருவேளை உண்டாகின்றதோ, அவன் அடிக்கடி ஆத்மா அசங்கன் எனக்குக் கொஞ்சங்கூட கர்த்தவ்யமில்லை என்னும் அர்த்தத்தினைச் சிந்தனை செய்தல் வேண்டும். அப்போதோ சம்சயம் நீங்கித் திடபோதமுண்டாகிவிடும். கர்மோபாஸனைகளைச் செய்வதானால்  உண்டான மந்த போதமும் நீங்கி நான் கர்த்தா போக்தா என்னும் விபரீத நிச்சயமுண்டாகிவிடும். ஆதலால், மந்த போதமுண்டாவதற்கு முன்னரே கர்மோபாஸனைகளைச செய்தல் வேண்டும்  பின்னர் அவற்றைச் செய்ய வேண்டியதில்லை. மந்த போதமுள்ளவன் கர்மோபாஸளைகளைச் செய்யின், உண்டான போதமும் நஷ்டமாய்விடும்.
 
உதாரணம். பறவை தனது முட்டைகளை அதிலிருந்து குஞ்சுகள் பிறந்து இறகு முளைக்கும்வரை பாதுகாக்கின்றது. இறகு முளைத்த பின் பாதுகாப்பதில்லை. ஞானோற்பத்திக்கு முன்னரே கர்மோபாஸனைகளைச் சேவித்தல் வேண்டும் ஞானோற்பத்திக்குப் பின்னர் அனுஷ்டிக்க வேண்டியது இல்லை. ஞானத்தின் உற்பத்திக்குப் பின்னம் கர்மோபாஸனைகளை அனுஷ்டிக்கின், பாலகபட்சி நஷ்டமாவது போல் மந்த ஞானமும் நஷ்டமாய் விடும். எங்ஙனம் தாய்ப்பறவை முட்டையின் சம்பந்தத்தினால் நஷ்டம் அடைவதில்லையோ, அங்ஙனமே திடபோதம் நஷ்டமாவதில்லை. தாய்ப் பறவைக்கு முட்டை உபயோகப்படாதது போல், திடபோதத்திற்குக் கர்மோபாஸனைகளால் உபயோகமுமில்லை. இவ்வாற்றால் மோட்சத்தின் பொருட்டு ஞானிக்குக் கொஞ்சமும் கர்த்தவ்யமில்லை. இது மூன்றாவது கேள்விக்கான பதிலாகும்.
 
சிஷ்யனுக்கு ஆச்சாரியர் கூறிய விடை வேதானுசாரமாகக் கூறியதாம். ஆதலால், இது யதார்த்தமாமெனக் கூறுகின்றார். சிஷ்யனே! நான் உனக்குக் கூறியது சர்வ வேதத்தின் சாரமாகும். ஆதலால், இதனை சிரத்தையுடன் எடுத்துக் கொள்வாயாக. இதனை உணர்வதினால் துக்கமின்றி அபாரமான ஜனன மரண ரூப சம்சாரம் நாசமாய்விடும்.
 
ஜகத் கர்த்தா ஈசுவரன். அவன் உனக்கு வேறன்று. நீ சச்சிதானந்த ரூபப் பரம்மம் என்று ஆச்சாரியர் முன்னர் உபதேசித்ததை மீண்டும் தயையுடன் சிஷ்யனுக்குக் கூறுகின்றார். சிஷ்யனே! தீனத் தன்மையை விட்டு உன் ஸ்வரூத்தைப் பார். நீயோ ஜனனமில்லாத சுத்தப் பிரம்மம். திருஷ்யத்தினைப் பிரகாசம் செய்கின்றாய். உன் அக்ஞானத்தினால் ஜகத்தையெல்லாம் நீ சிருஷ்டித்த பின்னர் எல்லாவற்றையும் அழித்துவிட்டு அழியாமலிருக்கின்றாய். மித்யாப் பிரபஞ்சத்தைப் பார்த்துக் கொஞ்சங்கூட துக்கத்தை அடைகின்றது இல்லை. நீ தேவதைகளுக்கெல்லாம் தேவனாயிருக்கின்றாய். நீ எல்லாச் சுக சமூகமாயிருக்கின்றாய். நீயே ஜீவேசுவர ஜகத்தாய் மாயையினால் விளங்குகின்றாய். அது கயிற்றில் சர்ப்பமும், கிளிஞ்சலில் வெள்ளியும் விளங்குவது போலாம்.
 
ஞான சாதனத்தைக் கூறுகின்றேன். சிஷ்யனே ராகமாகிய பதார்த்தத்தில் உள்ள திடமான ஆசக்தியைத் தகித்து விடு, லோபத்தினையொழித்து விடு, துவேஷத்தினைக் கொன்றுவிடு, காமத்தினை நீக்கிவிடு. ராகம், லோபம், துவேஷம், காமம் என்பவற்றைக் கொள்வதனால் சகல ராஜஸ தாமச விருத்திகளும் கொள்ளப்படுகின்றன. இதனால், சகலமான ராஜஸ தாமஸ விருத்திகளையும் நாசம் செய்கவென்னும் அர்த்தம் சித்தமாயிற்று. இராஜஸு விருத்தியும், தாமஸீ விருத்தியும் ஞானத்திற்கு விரோதிகளாயிருக்கின்றன. ஆதலால், அவற்றின் நிவிருத்தி ஜிக்ஞாசுவினால் அபேக்ஷிக்கப்படுவதாம்.
 
விவேகம், வைராக்கியம், சமாதி ஷட்க சம்பத்தி, முமுக்ஷுத்துவம் என்னும் நான்கும் ஞான சாதனங்களாம். அவற்றுள், விவேகம் பிரதானமாம். ஏனெனின், விவேகத்தினால் வைராக்கியாதிகளுற்பத்தியாகின்றன. அதனால் ஆச்சாரியர் இப்போது விவேகத்தை உபதேசிக்கின்றார்.
 
சிஷ்யனே! சம்சாரத்தைக் கானல் ஜலத்திற்குச் சமானமாக மித்யாவென்று நீ அடிக்கடி அறிவாயாக.
 
மந்திரவாதி செய்யும் ஜாலவித்தைகளைப் பார்க்கும் புத்திரனைப் பார்த்துப் பிதா புத்திரனே! இந்த மாமரம் முதலியன் இந்திரஜாலக்காரனால் செய்யப்பட்டனவாம். ஆவை மித்யாவாம். என்றான் இவ்வாறு கூறினதினால் இந்திரஜாலக்காரனை மித்யாவாக அறிவதில்லை. பின்னரோ, அவனைச் சத்தியமாக அறிகின்றான். அதுபோல ஜகத்தினை மித்யாவென்று கூறுவதினால் ஆத்மாவினைச் சத்தியமென்று அறிந்து கொள்ளுவான் என்னும் அபிப்பிராயத்தினால் ஆச்சாரியர் சம்சாரத்தை மித்யாவாகக் கூறினர்.  இவ்வாற்றால் ஜகத் மித்யாவாம், ஆத்மா சத்தியமாமென்று குரு விவேகத்தை உபதேசித்தார். அந்த விவேகத்தினால் அன்னிய சாதனங்கள் தாமாகவே உண்டாகின்றன. ஆதலால், விவேகத்தின் உபதேசத்தால் சகல சாதனங்களின் உபதேசமும் அர்த்தத்தினால் கூறப்பட்டதாம். ஞானத்தின் பகிரங்க சாதனங்களைக் கூறினேன்.
 
அந்தரங்க சாதனமான சிரவணத்தைக் கூறுகிறேன். சிஷ்யனே! ஞானரூப சூரியனைச் சிரவணத்தினால் சம்பாதித்து அக்ஞானரூப தமஸை நாசம் செய்வாயாக. ஞானத்தின் சொரூபம் அன்னிய சாஸ்திரங்களில் பலவிதமாக அங்கீகரிக்கப்பட்டிருக்கின்றது. ஆதலால், மகாவாக்கிய அனுசாரமாக ஞானத்தின் சொரூபம் இனிக் கூறப்போகிறேன்.
 
ஜீவ ஈசுவரர்களிடத்திலுள்ள அவித்யா மாயையின் பாகங்களை விட்டு, அவற்றின் எந்தப் பேதம் பிரதீதியாகின்றதோ அதனை நீக்கி ஜீவன், ஈசுவரன் ஆகியவர்களிடத்திலுள்ள சேதன பாகத்தைப் பேதரகிதமாக அறிக. இவ்வாறு கூறியதனால், மகாவாக்கியங்களில் பாகத்தியாக லட்சணையினால் ஜீவ ஈசுவரர்களது ஏகத்தன்மையை அறிக என்று கூறியதாம். வேதத்தின் சாரத்தை விசாரித்து உன்னை நீ காத்துக் கொள்.
 
முன்பு கூறிய அர்த்தத்தினையே சுருக்கிக் கூறுவோம். சிஷ்யனே! அழியத் தக்க சங்காதமாகிய தேகாதி நீயில்லை. ஆனால் அழியாத பிரம்மம் நீ. விருக்ஷ ரூப சம்சாரம் மித்யாவாம். எங்ஙனம் ஆகாசத்தில் நீலத்தன்மையும், கூடாரரூபத் தன்மையும் இல்லாமல் மித்யாவாகப் பிரதீதியாகின்றனவோ, அங்ஙனமே சம்சாரமும் ஆத்மாவில் இல்லாமல் மித்யாவாகப் பிரதீதியாகிறது. ஸ்ருதி ஸ்மிருதிகளில் சம்சாரத்தை விருக்ஷ ரூபமாகக் கூறியிருத்தலால், இவ்விடத்திலும் விருக்ஷ சப்தம் சம்சாரத்தில் பிரயோகிக்கப்பட்டிருக்கின்றது.
 
சிஷ்யனே! தேகாபிமானியான அக்ஞானியும், ஞானியும் பந்தமோட்சத்திற்கு இருப்பிடங்களாவர். அக்ஞானியோ பந்தத்திற்கிருப்பிடம். ஞானி மோட்சத்திற்கு இருப்பிடம். இராகமும் விராகமும் அவர்களது துவஜங்களாம். எங்ஙனம் துவஜம் ராஜாவின் நகரத்திற்குச் சின்னமாயிருக்கின்றதோ, அங்ஙனமே ராக விராகங்கள் அவர்களின் சின்னங்களாம். அக்ஞானிக்கு ராகம் சின்னமாம். ஞானிக்கு விராகம் சின்னமாம். அக்ஞானியினிடத்தும் விராகமுண்டாகின்றது. ஆதலால், ஞானிக்கு அக்ஞானியினும் விலக்ஷணமான விராகம் கூறப்பட்டு இருக்கின்றது. சிஷ்யனே! சப்தாதி விஷயங்களில் சத்தியத்தன்மையின் பிராந்தியும், கயிறு சர்ப்பம்போல் விஷயம் பிராந்திரூபமென்னும் நிச்சய புத்தியும், காற்று த்வஜத்தினை அசைத்தல் போன்று ராக விராகங்களை அசைப்பிக்கின்றன. அவற்றை நாசமாக விடுகின்றதில்லை. விஷயத்தில் சத்திய புத்தியால் ராகத்தின் தளர்ச்சித் தன்மை நீங்குகின்றது. விஷயத்தில் பிராந்தி புத்தியால் விராகத்தின் தளர்ச்சித் தன்மை நீங்குகின்றது.
 
விஷயம் அசத்தியம், ஆதலால் அதில் உண்டாகும் சத்திய புத்தி பிராந்தி ரூபமாம். பிராந்தி ஞானமும், அதற்கு விஷயமான மித்யா வஸ்துவும் ஆகிய இரண்டும் பிராந்தியெனப்படும். இங்ஙனம் கூறியதனால், அக்ஞானியின் விராகத்தினும் ஞானியின்  விராகத்திற்குப் பேதம் கூறப்பட்டதாம். ஏனெனின், அக்ஞானியின் விராகம் விஷயத்தில் மித்யா புத்தியாலுண்டானதன்று. ஆதலால், அது மந்தமாயிருக்கிறது. விஷயம் மித்யா என்னும் புத்தி அக்ஞானிக்கு உண்டாகின்றதில்லை. சாஸ்திரத்தினாலும், யுக்தியினாலும் விஷயம் மித்யாவென்று அக்ஞானியும் அறிந்திருப்பினும், விஷயம் மித்யா என்னும் அபரோக்ஷ புத்தி ஞானிக்கே உண்டாகின்றது. அக்ஞானிக்கு உண்டாகின்றதில்லை. ஆதலால், அக்ஞானிக்கு விஷயத்தில் உள்ள பரோக்ஷமான மித்யாபுத்தியால் அபரோக்ஷமான சத்தியப் பிராந்தி நிவிருத்தி ஆகின்றதில்லை. இவ்வாற்றால், அக்ஞானிக்கு விஷயத்தில் விராகம் உண்டாகும் போது பரோக்ஷ மித்யா புத்தியிருக்கின்றது. ஆயினும், பரோக்ஷ மித்யா புத்தியினும் பிரபலமாக அபரோக்ஷ சத்திய புத்தியிருக்கின்றது. ஆதலால், அக்ஞானிக்குப் பரோக்ஷ மித்யா புத்தி விராகத்துக்கு ஹேதுவன்று. ஆனால், பிரபலமான சத்திய புத்தியால் விஷயத்தில் ராகமே உண்டாகின்றது. விராகமுண்டாயினும் அதற்கு மித்யா புத்தி காரணமன்று  ஆனால், விஷயத்தில் தோஷ திருஷ்டியினால் உண்டாகின்றது.
 
ஞானி சர்வப்பிரபஞ்சத்தையும் அபரோக்ஷ ரூப மித்யாவாக அறிகின்றான். அந்த அபரோக்ஷ மித்யா புத்தியால் அபரோக்ஷ சத்திய புத்தி நிவிருத்தி ஆகின்றது. ஆதலால், ராகத்திற்கு ஹேதுவான விஷயத்திலுள்ள சத்திய புத்தி ஞானிக்கிருக்கின்றதில்லை. விராகத்திற்கு ஹேதுவான விஷயத்தில் மித்யா புத்தி ஞானிக்கு இருக்கின்றது. ஞானிக்கு விஷயத்தில் சத்திய புத்தி மீண்டும் உண்டாகுமாயின் ராகமும் மீண்டுமுண்டாகி விராகம் நிவிருத்தியாம். அந்த அபரோக்ஷமாய் மித்யாவென்றறிந்த பதார்த்தத்தில் மீண்டும் சத்திய புத்தி உண்டாகின்றதில்லை. எங்ஙனம் அபரோக்ஷமாய் மித்யாவென்றறிந்த கயிற்றில் தெரிந்த பாம்பு சத்திய புத்தி மீண்டும் உண்டாகின்றதில்லையோ, அங்ஙனம் ஞானிக்கு மீண்டும் சத்திய புத்தியுண்டாகின்றதில்லை. இவ்வாற்றால் ஞானிக்கு ராகத்தின் உற்பத்தியும் விராகத்தின் நிவிருத்தியும் உண்டாகின்றதில்லை. ஆதலால், ஞானியின் விராகம் திடமாம்.
 
தோஷ திருஷ்டியால் அக்ஞானிக்குண்டாகும் விராகம் நிவிருத்தியாய்விடும். ஏனெனின், எந்தப் பதார்த்தத்தில் தோஷ திருஷ்டியுண்டாகின்றதோ அந்தப் பதார்த்தத்திலேயே அன்னியகாலத்தில் நற்புத்தியும் உண்டாகின்றது. அது எல்லாப் புருஷர்களுக்கும் பசுதர்மத்தின் அந்தத்தில் ஸ்திரீயினிடத்தில் தோஷ திருஷ்டியுண்டாய்க் காலாந்தரத்தில் மீண்டும் நற்புத்தியுண்டாகின்றது போலாம். இவ்வாற்றால் தோஷதிருஷ்டி நீங்கும்போது அக்ஞானியின் விராகமும் நீங்கிவிடும். ஆதலால், அக்ஞானிக்கு திடமான விராகமுண்டாகின்றதில்லை. இவ்வாற்றால் ராகமும், விராகமும் அக்ஞானிக்கும் ஞானிக்கும் அடையாளமாக கருதப்படுகிறது.
 
வேறு அடையாளங்களையும் கூறுகிறேன். எங்ஙனம் வீட்டின் மீது யானை முதலியவற்றின் மூர்த்திகளிருக்கின்றனவோ, அங்ஙனமே பந்த மோட்த்திற்கு இருப்பிடங்களாகிய அக்ஞானி ஞானிகளின் அந்தக்கரணங்களில் சாட்சிய சாட்சியென்னும் மூர்த்திகள் இருக்கின்றன. அக்ஞானியின் அந்தக்கரணத்தில் சாட்சிய ரூபமூர்த்தி இருக்கின்றது. சாட்சிக்கு விஷயமான பிரபஞ்சத்தினைச் சாட்சியமென்பர். சாட்சிய ரூபமூர்த்தி மலினமாயிருக்கின்றது. சாட்சி ரூப மூர்த்தி சுத்தமாயிருக்கின்றது. இவற்றுள் சாட்சியத்தில் அழுந்துவோர் இராகிகளாவர், சாட்சியில் அழுந்துவோர் தியாகி விராகிகளாவர். சஞ்சலப் பிராந்தியை நிஜமென்றறிந்தவன் துக்கமாகிய கிணற்றில் முழுகுகின்றான். அசலப் பிரம்மத்தின் நிஜஸ்வரூபத்தை அறிகின்றவன் ஆனந்த ஸ்வரூபத்தினை அடைகின்றான்.
 
ஜகத்லட்சணை(விட்ட லட்சணை), அஜகத்லட்சணை(விடாத லட்சணை), பாகத்தியாக லட்சணை (விட்டும்விடாத லட்சணை) என்று லட்சணையானது மூன்று வகையாக இருககின்றது. அவற்றுள் முதல் இரண்டு லட்சணைகளும் மகாவாக்கியத்திற்கு பொருந்தாது பாகத்தியாக லட்சணையினால் தனது சொரூபமாகிய பிரம்மரூபத்தை அறிவிக்கின்றது.
 
சிஷ்யன் கேட்கின்றான். சாமான்ய ஞானத்தின் பின்னர் விசேஷத்தின் ஞானம் உண்டாகின்றது. எங்ஙனம் சாமானியமாய்ப் பிராமணனென்கின்ற ஞானமுண்டாய் பின்னர் சரஸ்வதி நதிக்கரையில் வசிப்பவன் என்ற விசேஷ ஞானம் உண்டாகின்றதோ, அங்ஙனமே லட்சணையின் சாமானிய ஞானமுண்டான பின் அவற்றின் விசேஷ ஞானம் உண்டாகின்றது. லட்சணையின் சாமானிய வடிவமறிந்தாலன்றி அவற்றின் விசேஷ ரூபத்தின் ஞானமுண்டாகாது.
 
குருவே! எதனை லட்சணை என்று கூறுகின்றனர் என்பதையும், லட்சணையின் சாமானிய ரூபத்தையும், ஜகதீ முதலிய விசேஷ லட்சணகளையும் விளக்கிக் கூறவேண்டும்.
 
சிஷ்யனே! லட்சணைகளையும் அவற்றின் பேதங்களையும் அறிவாய். பதத்திற்கும், அர்த்தத்திற்கும் உள்ள சம்பந்தம் விருத்தியெனப்படும். இது இரண்டு வகையாக இருக்கின்றது. ஒன்று சக்தி விருத்தியாம்  மற்றொன்று லட்சணா விருத்தியாம். அவற்றிற்கு விவேகத்தோடு கூடிய அர்த்தத்தை லட்சணத்தோடு கேட்பாயாக.
 
நியாயக் கிரமமான சக்தி லட்சணம். இந்தக் கட பதத்தினால் கலசரூப அர்த்தத்தின் ஞானம் கேட்டாலானேயே நம் எல்லோருக்கும் உண்டாகுக என்பது ஈசுவர இச்சையாம். இதனை நியாய சாஸ்திரததில் சக்தி என்பர்.
 
கட பதத்தை கேட்பவனக்கு கலச ரூப அர்த்த ஞானத்தினை உண்டுபண்ணும் கட பதத்திலுள்ள சாமர்த்தியமே கட பதத்தின் சக்தியாம். அங்ஙனமே பட பதத்தைக் கேட்பவனுக்கு வஸ்திர ரூப அர்த்தத்தின் ஞானத்தை உண்டு பண்ணும் பட பதத்திலுள்ள சாமர்த்தியமே அதிலுள்ள சக்தி விருத்தியாம். இவ்வாறு எல்லாப் பதங்களிலும் அறியத்தக்கவாம்.
 
உதாரணம்: எங்ஙனம் நெருப்பில் தன்னோடு சேரும் பதார்த்தத்தைத் தகிக்கும் சாமர்த்திய ரூப சக்தி இருக்கின்றதோ, அங்ஙனமே சுரோதாவின் கர்ணேந்திரியத்துடன் சேரும் வஸ்துவின் ஞானத்தை உண்டுபண்ணும் பதத்திலுள்ள சாமர்த்தியம் சக்தியெனப்படும். சாமர்த்தியம், பலம், வலி, ஆற்றல் என்பன பர்யாய பதங்களாம். எங்ஙனம் அக்னியில் தகிக்கின்ற சக்தி இருக்கின்றதோ, அங்ஙனமே நீரில் நனைக்கின்றதற்கும், தாகத்தை தீர்க்கின்றதற்கும், பொடிகளை திரட்டுவதற்கும் சாமர்த்தியமே சக்தியாம்.
 
இவ்வாறு சர்வ பதார்த்தங்களிலும் தத்தம் காரியத்தைச் செய்யும் சாமர்த்தியமே சக்தியாம். இது வேதத்தின் சித்தாந்தமாம். இதனை நிச்சயமாய் மனதில் கொள்வாயாக. நியாய சித்தாந்தம் தள்ளத்தக்கதாம்.
 
இல்லையென்றால், அக்னியில் அதன் சொரூபத்திற்கு வேறாகச் சக்தி பிரதீதியாகின்றதில்லை. தகிப்பதற்கேதுவான் அக்னியிலுள்ள சாமார்த்தியமே அக்னியில் சக்தியென்று முன்பு கூறியது பொருந்தாது. ஏனெனின், தாகத்திற்கு காரணமான தன்மை கேவலம் அக்னியில் இருக்கின்றது. அக்னியினிடத்து அப்பிரசித்தமான சாமர்த்தியம் இருக்கின்றதாக அங்கீகரித்து அதனிடத்துக் காரணத் தன்மையைக் கற்பித்தலாலும், பிரசித்தமான அக்னியிலுள்ள காரணத் தன்மையை விடுதலாலும் ஒரு பிரயோஜனமில்லை. எங்ஙனம் உதாரணத்தில் சக்தி சம்பவிக்கவில்லையோ, அங்ஙனமே பதத்தினிடத்திலும் அக்ஷர சமுதாயமாகிய பதத்தின் ஸ்வரூபத்தின் வேறாகச் சக்தி விளங்குகின்றது இல்லை. இவ்வேதுவினால் ஈசுவர இச்சா ரூபமான நியாய மதத்தில் கூறிய சக்தியே என் புத்திக்கு சம்மதமாயிருக்கின்றது.
 
குரு கூறுகின்றார். பிரதிபந்தகங்களுள்ள அக்னியினால் தாகமுண்டாகின்றது இல்லை. உத்தேஜகங்கள் சமீபத்தில் இருந்தால் அக்னியுடன் கூடிய பதார்த்தம் பிரதிபந்தமுள்ள போதும் தகிக்கப்படுகின்றது. சக்தியின்றிக் கேவலம் அக்னியே தகித்தற்குக் காரணமாமாயின், உத்தேஜக ரகித பிரதிபந்த காலத்திலும், தாகமுண்டாதல் வேண்டும். ஏனெனின், தாக காரணமான கேவலம் அக்னி அக்காலத்திலும் இருக்கின்றது. எம்முடைய மதத்திலோ இந்தத் தோஷமில்லை. ஏனெனின், எம்முடைய மதத்தில் அக்னியின் சக்தி அல்லது சக்தியோடு கூடிய அக்னி தாகத்திற்கு ஹேதுவாயிருக்கின்றது. கேவலம் அக்னி ஹேதுவன்று.
 
பிரதிபந்தமிருக்குமிடத்துப் பிரதிபந்தத்தால் அக்னிக்கு நாசம், அல்லது திரோதானம் உண்டாகாதாமாயினும் அக்னியின் சக்திக்கு நாசமாவது, மறைப்பாவது உண்டாகின்றது. ஆதலால், தாகத்திற்கேதுவான சக்தி அல்லது சக்தியோடு கூடிய அக்னியின் அபாவத்தினால் தாகமுண்டாகின்றதில்லை.
 
எவ்விடத்தில் பிரதிபந்தத்தின் சமீபத்தில் உத்தேஜகம் வந்திருக்கின்றதோ. அவ்விடத்தில் பிரதிபந்தகமோ அக்னியின் சக்தியை நாசமாக்கி விட்டது, அல்லது மறைத்து விட்டது ஆனால் உத்தேஜகம் மீண்டும் சக்தியை உண்டாக்குகின்றது அல்லது வெளிப்படுத்துகின்றது. ஆதலால், பிரதிபந்தங்கள் இருப்பினும், உத்தேஜகங்களினது மாகாத்மியத்தினால் தாகத்திற்குக் காரணமான சக்தி அல்லது சக்தியோடு கூடிய அக்னி இருத்தலால் தாகமுண்டாகின்றது.
 
இவ்விதமாகப் பிரதிபந்தத்தால் நாசமடைவதும், உத்தேஜகத்தால் உண்டாவதுமான அக்னியின் சக்தி தாகத்திற்கு ஏதுவாயிருக்கின்றது. காரியத்திற்கு விரோதி பிரதிபந்தம்-பிரதிபந்தகம் எனப்படும். பிரதிபந்தகம் இருக்கக் காரியத்திற்குச் சாதகமாயிருப்பது உத்தேஜகமெனப்படும்.
 
அக்னி ஸ்தானத்தில் பிரதிபந்தமும் உத்தேஜகமும் மணிமந்திர ஓளஷதங்களாம். எந்த மணி அல்லது மந்திரம், அல்லது ஓளஷதம் சமீபத்தில் இருத்தலால் தாகமுண்டாகிறதில்லையோ அது பிரதிபந்தகமாம். எந்த மணி மந்திர ஓளஷதங்களின் சன்னிதானத்தால் பிரதிபந்தங்கள் இருக்கவும் தாகமுண்டாகின்றதோ அது உத்தேஜகமாம்.
 
அக்னி போன்று நீர் முதலிய சகல பதார்த்தங்ளிலுமுள்ள சக்தியை நீ அறிவாயாக. சக்தியின்றி எந்த ஹேதுவினாலும் எக்காரியமும் உண்டாகின்றதில்லை. இவ்வாறாகச் சக்தியின் பிரயோஜனம் கூறப்பட்டது. அக்னியில் அதன் சொரூபத்திற்கு வேறாகச் சக்தி பிரதீதியாகின்றதில்லை. என்று முன் சிஷ்யன் கேட்ட கேள்விக்குச் சமாதானம் கூறுவதற்காகச் சக்தியின் அனுபவத்தைக் காட்டப்படுகிறது.
 
இப்போது தடையுள்ளபோது பிரகாசிக்கின்ற நெருப்பில் தாக சாமர்த்தியம் என்கின்ற சக்தி இல்லை. மீண்டும் உத்தேஜகமிருக்குங்காலத்து வேறு சக்தி உண்டாகின்றது. இந்தச் சக்தி பிரசித்த அனுபவமாம். சித்தாந்தத்தின் பிரகாரம் சக்தியின் சொரூபமும் பிரமாணமும் நிரூபணம் செய்யப்பட்டன.
 
பத சக்தி ஈசுவரனது இச்சாரூபமென்று கூறியது பொருந்தாது. ஏனெனின், அது ஈசுவரவனுடைய இச்சை, ஈசுவரனுடைய தர்மமுமாம். எனவே அது ஈசுவரனிடத்தில் இருக்கின்றது. இச்சை, பதத்தின் சக்தியென்று கூறுதல் பொருந்தாது. பதத்தின் தர்மம் சக்தியாமாயின் பதத்தின் சக்தியென்று கூறுதல் பொருந்தும். ஆதலால், பதத்தின் சாமர்த்திய ரூபமே பதத்தின் சக்தியாம். ஈசுவரனுடைய இச்சை பதத்தின் சமீபமுமில்லை. அதனைப் பதத்தின் சக்தி என்று கூறுதல் பொருந்தாது.
 
பதத்தினிடத்திலுள்ள அர்த்தஞானத்தின் ஏதுத்தன்மை பதத்தில் சக்தியாம். எங்ஙனம் கட பதத்தில் கலசரூப அர்த்த ஞானத்திற்கு ஏதுவாம் தன்மைரூப யோக்கியதை இருக்கின்றது. அதுவே சக்தியாம். இவ்வாறு, வையாகரண பூஷணக கிரந்தத்தில் ஹரியின் காரிகையை மேற்கோளாகக் கொடுத்துச் சக்தி கூறப்பட்டிருக்கின்றது. அல்லது வையாகரணத்தின் பூஷணமென்பது உத்தம வையாகரணமாதலால், ஹரியின் காரிகையென்பது ஸ்லோகமாம். அதனைப் பார்த்துக் கூறப்படுகின்றது.
 
கங்கைக்கரையில் ஜஹதிலட்சணை இருக்கின்றது. ஏனெனின், கங்கா பதத்திற்கு வாச்சியார்த்தம் தேவநதியின் பிரவாகமாம். அப்பிரவாகத்தில் கிராமமிருப்பது அசம்பவமாம். ஆதலால் வாச்சியார்த்தம் முழுமையும் விட்டுக்கரையில் கங்கையென்னும் பதத்திற்கு ஜகதி லட்சணை இருக்கின்றது.
 
வாச்சியத்தின் சம்பந்தத்திற்கு லட்சணையென்று பெயர். கங்கையில் கிராமம் என்னுமிடத்தில் கங்கா பதத்தின் வாச்சியமான பிரவாகத்திற்குக் கரையோடு சம்யோக சம்பந்தமிருக்கின்றது. ஆதலால் கங்கா பதத்தின் வாச்சியத்திற்குக் கரையோடுள்ள சம்பந்தம் லட்சணையாம். வாச்சியம் முற்றிலும் விட்டிருத்தலால் ஜகதி லட்சணையாம்.
 
வாச்சியார்த்தத்தோடு வாச்சியத்தின் சம்பந்தியின் ஞானம் எந்தப் பதத்தினால் உண்டாகின்றதோ அந்தப் பதத்தில் அஜகதி லட்சணை அங்கீகரிக்கப்படுகின்றது. சிவப்பு ஓடுகின்றது என்று ஒருவன் கூறுமிடத்துச் சிவப்பு என்னும் பதத்திற்குச் சிவப்பு வர்ணத்துடன் கூடிய குதிரையில் அஜகதி லட்சணையாம். ஏனெனின், சிவப்பு என்பது சிவப்பு வர்ணத்திற்காம். ஆதலால் சிவப்பு என்னும் பதத்தின் வாச்சியம் சிவப்பு நிறமாம். கேவலம் அதில் ஓடுதல் சம்பவியாது. இக்காரணத்தினால் சிவப்பு என்னும் பதத்தின் வாச்சியமான சிவப்பு நிறத்தோடு கூடிய குதிரையினிடத்தில் சிவப்பு என்னும் பதத்திற்கு அஜகதி லட்சணையிருக்கின்றது. குணத்திற்கும், குணிக்கும் தாதாத்மிய சம்பந்தம் கூறப்படுகின்றது. சிவப்பும் ரூபத்தின் பேதமாதலால் குணமாம். ஆதலால் சிவப்பு என்னும் பதத்தில் வாச்சியமான சிவப்பு குணத்திற்குக் குணியாகிய குதிரையோடுள்ள தாதாத்மிய சம்பந்தம் லட்சணையாம். வாச்சியத்தினை விடாமல் அதிகத்தைக் கிரகிப்பதனால் அஜகதி லட்சணையாம்.
 
பதத்தின் வாச்சியார்த்தத்தில் ஒரு பாகத்தை விட்டு ஒரு பாகத்தைக் கிரகிப்பது பாகத்தியாக லட்சணையெனப்படுகின்றது. அதனையே ஜகதி அஜகதி என்றும் கூறுவர். முன் பார்த்த பொருளையே வேறிடத்தில் பார்த்து அது இதுதான் என்று ஒருவன் கூறுவானாயின், அங்கு பாகத்தியாக லட்சணை இருக்கின்றது. ஏனெனின், சென்ற காலத்திலும், வேறிடத்திலுமிருக்கும் பொருள் அது எனப்படும். ஆதலால் சென்ற காலத்துடனும் வேறிடத்துடனும் கூடிய பொருள் அது என்னும் பதத்தின் வாச்சியார்த்தமாம். நிகழ்காலத்தில் சமீப இடத்திலிருக்கும் வஸ்து இது எனப்படும். ஆதலால், நிகழ்காலத்துடனும் சமீப தேசத்துடனும் கூடிய வஸ்து இது என்னும் பதத்தின் வாச்சியார்த்தமாம். சென்ற காலத்துடனும், வேறிடத்துடனும் கூடிய வஸ்துவே நிகழ் காலத்துடனும் சமீப தேசத்துடனும் கூடியிருக்கின்றது என்பது (அதுவே இது என்னும் வாக்கியம்) சமுதாயத்தின் வாச்சியார்த்தமாம். அது சம்பவியாது. ஏனெனின், சென்ற காலத்திற்கும் நிகழ்காலத்திற்கும் விரோதம் இருக்கின்றது. அங்ஙனமே அன்னிய தேகத்திற்கும் சமீப தேகத்திற்கும் விரோதமிருக்கின்றது. ஆதலால் இரண்டு பதங்களிலுமுள்ள தேச காலங்களாகிய வாச்சிய பாகங்களை விட்டு வஸ்து மாத்திரத்தில் இரண்டு பதங்கட்கும் பாகத்தியாக லட்சணை இருக்கின்றது.
 
மகா வாக்கியகளில் லட்சணை: தத்துவமஸி என்னும் மகாவாக்கியத்தில் லட்சணையினைக் காண்பித்தற்காகத் தத் தவம் என்னும் பதங்களின் வாச்சியார்த்தங்களை வர்ணிப்பாம்.
 
தத் பதத்தின் வாச்சியார்த்தம்
சர்வ சக்திமானும் , சர்வக்ஞனும் எங்கும் வியாபித்து இருப்பவனும், எல்லாவற்றையும் படைப்பவனும், கர்மாதீனமில்லாதவனும், ஜீவப் பிரத்யக்ஷத்திற்கு விஷயமாகாதவனும், மாயையைச் தன்னகத்தே கொண்டவனும், பந்தமோட்சமெதுவும் இல்லாதவனும் என்னும் இத்துணைத் தர்மங்களுடன் கூடிய ஈசுவர சேதனம் தத் பதத்தின் வாச்சியார்த்தமாம்.
 
த்வம் பத வாச்சிய நிரூபணம்.
ஈசுவர தர்மங்களுக்கு விபரீதமான தர்மங்கள் எதனிடத்திலிருக்கின்றனவோ அந்த ஜீவ சேதனத்தைத் த்வம் பதத்தின் வாச்சியமாக அறிவயாக. ஜீவன் அற்ப சக்திமான், அற்பக்ஞன், பர்ச்சின்னன், ஆநீசன், கர்மாதீனன், அவித்யா மோகிதன், பந்தமோட்சமுடையவன். பிரத்யக்ஷன் ஆவான். ஏனெனின், தன் ஸ்வரூபம் எவனுக்கும பரோக்ஷமன்று.  பிரத்யக்ஷமாம். ஈசுவரனுடைய ஸ்வரூபம் அவருக்கு பிரத்யக்ஷமாயினும், ஜீவர்களுக்குப் பிரத்யக்ஷமன்று  ஆதலால் பரோக்ஷமெனப்படுகிறது. ஜீவனுடைய ஜீவனுடைய ஸ்வரூபத்தினை ஜீவனும் ஈசுவரனும் இருவரும் அறிவர். ஆதலால், பிரத்யக்ஷம் எனப்படுகிறது. இத்துணைத் தர்மங்களுடன் கூடிய ஜீவ சேதனம் த்வம் பதத்தின் வாச்சியம் எனப்படுகின்றது.
 
சாம வேதத்தின் சாந்தோக்கிய உபநிஷத்தில் உத்தாலக முனிவர் தன் புத்திரனாகிய ஸ்வேதகேதுவிற்கு ஜகத்தை படைக்கும் ஈசுவரனைக் காட்டித் தத்துவமஸி (அதுவே நீ) என்று கூறினார். அதன் வாச்சியார்த்தமிதுவாம். தத் என்பது அது அதாவது ஜகத்தை உண்டுபண்ணும் சர்வசக்தி, சர்வக்ஞத் தன்மை முதலிய தர்மசகித ஈசுவரனாம். த்வம் என்பது நீ அதாவது அற்ப சக்தி, அற்பக்ஞத் தன்மை முதலிய தர்மங்களையுடைய ஜீவனாம். அஸி என்பது இருக்கிறாய் என்பதாம். இங்கு அது நீயாக இருக்கின்றாய் என்று கூறி ஈசுவர ஜீவ ஐக்கியத்தை வாச்சியார்த்தத்தால் விளக்கப்படுகின்றது. அது பொருந்தாது. ஏனெனின், சர்வசக்திமான் அற்ப சக்திமான், சர்வக்ஞன் அற்பக்ஞன், வியாபகன் பர்ச்சின்னன், சுதந்திரன் கர்மாதீனன், பரோக்ஷன் பிரத்யகஷன், மாயையை ஸ்வாதீனத்தில் வைத்திருப்பவன், அவித்யா மோகிதன் என்னும் இத்தன்மையை இருவரும் ஒன்றெனத் கூறுதல் நெருப்பு குளிர்ச்சியாகிருக்கின்ற என்பதற்குச் சமானமாகும்.
 
ஆதலால், நீ லட்சியார்த்தத்தை அறிவாயாக. வாச்சியார்த்தத்தில் விரோதமிருக்கின்றது. மகாவாக்கியத்தில் ஜகதி லட்சணையும், அஜகதி லட்சணையும் பொருந்தாது. ஆதலால் பாகத்தியாக லட்சணையினை மகாவாக்கியத்தில் அறிதல் வேண்டும்  அதனால் விரோதம் பரிகாரமாகும்.
 
சகல வேதாந்தத்தாலும் அறியத்தக்கவை சாட்சி சேதனமும், பிரம்ம சேதனமும் ஆகும். அந்தச் சாட்சி சேதனமும், பிரம்ம சேதனமும் த்வம் பத, தத் பதங்களின் வாச்சியார்த்தங்களில் பிரவேசித்திருக்கின்றன. ஜகதி லட்சணை இருக்குமிடத்தில் வாச்சியம் முழுமையும் விட்டு, வாச்சியத்தின் சம்பந்தி வேறு ஞேயமாம். ஆதலால் மகாவாக்கியத்தில் ஜகதி லட்சணையை அங்கீகரிக்கின் வாச்சியத்திலுள்ள சேதனத்தைவிட வேறு புதிதான ஒன்று ஞேயமாகும். சேதனத்திலும் பின்னமானது அசத்து ஜடதுக்க ரூபமாம். அதை அறிகின்றதனால் புருஷார்த்த சித்தியுண்டாவதில்லை. ஆதலால், மகாவாக்கியத்தில் ஜகதி லட்சணையில்லை.
 
அஜகதி லட்சணையிருக்கும் இடத்தில் வாச்சியார்த்தம் முற்றுமிருக்க வாச்சியத்திற்கு அதிகமும் கிரகிக்கத்தக்கதாம். மகாவாக்கியத்தில் அஜகதி லட்சணையினை அங்கீகரிக்கின், வாச்சியார்த்தம் முற்றுமிருக்கும். வாச்சியார்த்தம் மகாவாக்கியத்தில் விரோதத்தோடு கூடியதாக இருக்கின்றது. விரோதத்தை நீக்குவதற்காக லட்சணை அங்கீகரிக்கப்படுகின்றது. அஜகதி லட்சணையை அங்கீகரிப்பதால் மகாவாக்கியத்தில் விரோதம் நீங்குகின்றது இல்லை. ஆதலால், அஜகதியின் கிரமம் மகாவாக்கியத்தில் கொள்ளத்தக்கது அன்றாம்.
 
தத் பதத்தின் வாச்சியம் ஈசுவரனாம். த்வம் பதத்தின் வாச்சியம் ஜீவனாம். இவர்களுக்குத் தம்மிலுள்ள விரோத தர்மங்களைவிட்டுச் சுத்தமாயும் அசங்கமாயுமிருக்கின்ற சேதனத்தினை லட்சணையால் அறிவாயாக. இது பாகத்தியாக லட்சணையாகும். இவ்விடத்தில் இது சித்தாந்தமாம். ஜீவேசுவரர் ஸ்வரூபங்கள் அனேகப் பிரகாரமாக அத்வைதக் கிரந்தங்களில் கூறப்பட்டு இருக்கின்றன.
 
விவரணக் கிரந்தத்தில் அக்ஞானத்தில் பிரதிபிம்பம் ஜீவனும், பிம்பம் ஈசுவரனும் எனப்படுகின்றான். வித்யாரண்ய ஸ்வாமிகள் மதத்தில் சுத்த சத்துவகுண சகித மாயையில் உள்ள ஆபாஸம் ஈசுவரனும், மலின சத்துவகுண சகித அந்தக்கரணத்தின் உபாதான காரணமான அவித்யா அம்சத்தில் உள்ள ஆபாஸம் ஜீவனும் எனப்படுகின்றது.
 
பஞ்சதசிக் கிரந்தத்தில் வித்யாரண்ய ஸ்வாமிகள் அந்தக்கரணத்திலுள்ள ஆபாஸனை ஜீவனென்று கூறியிருக்கின்றார்கள். அங்ஙனமாயினும், அந்தக்கரணத்திலுள்ள ஆபாஸனை ஜீவனென்று கொள்ளின், சுஷுப்தியில் அந்தக்கரணமிருப்பதில்லை. ஆதலால் சுஷுப்தியில் ஜீவனுமில்லாது இருத்தல் வேண்டும். பிராக்ஞ ரூப ஜீவன் சுஷுப்தியிலிருக்கிறான். ஆதலால், வித்யாரண்ய ஸ்வாமிகளுக்கு இது அபிப்பிராயமாம்.
 
அந்தக்கரண ரூப பரிணாமத்தையடையும் அவித்யாம்சத்திலுள்ள ஆபாஸன் ஜீவனாம். அந்த அவித்யாம்சம் சுஷுப்தியிலுமிருக்கின்றது. ஆதலால், பிராக்ஞனது அபாவமில்லை. கேவலம் ஆபாஸங்களே ஜீவேசுவரர்கள் அன்று. ஆனால், மாயையின் அதிஷ்டான சேதனமும், மாயாசகித ஆபாஸனும் ஈசுவரனாம். அவித்யாம்சத்தின் அதிஷ்டான சேதனமும், அவித்யாம்சத்தோடு கூடிய ஆபாசனும் ஜீவனாம். ஈசுவர உபாதியில் சுத்த சத்துவகுணம் இருத்தலால் ஈசுவரனிடத்தில் சர்வசக்தி, சர்வக்ஞத் தன்மையும், மலின சத்துவகுணமிருத்தலால் ஜீவனிடத்தில் அற்பசக்தியும், அற்பக்ஞத் தன்மை முதலிய தர்மங்களிருக்கின்றன. இதனை ஆபாஸவாதம் என்பர்.
 
விவரண மதத்தில் ஜீவேசுவரர் இருவர்களுக்கும் உபாதி ஒரே அக்ஞானமாம். ஆதலால், இருவரும் அற்பக்ஞாகளாயிருத்தல் வேண்டும். அங்ஙனமாயினும், எந்த உபாதியில் பிரதிபிம்பமுண்டாகின்றதோ அதன் சுபாவம் இதுவாம். பிரதிபிம்பத்தில் தன் தோஷத்தை உண்டு பண்ணுகின்றது, பிம்பத்திலுண்டுபண்ணுகின்றதில்லை.
 
கண்ணாடியாகிய உபாதியில் முகத்தின் பிரதிபிம்பமுண்டாகின்றது. கழுத்தின் மீதுள்ள முகம் பிம்பமாம். கண்ணாடியாகிய உபாதியில் கறுமை, சிறுமை முதலிய பல தோஷங்கள் பிரதிபிம்பத்தில் தோன்றுகின்றன. கழுத்தின் மீதுற்ற பிம்பத்தில் தோன்றுகின்றதில்லை. அதுபோல் கண்ணாடி ஸ்தானத்து அக்ஞானத்திலுள்ள பிரதிபிம்ப ரூபமான ஜீவனிடத்தில் அக்ஞானத்தினாலுண்டான அற்பக்ஞத் தன்மை முதலிய தோஷங்கள் இருக்கின்றன. பிம்பரூப ஈசுவரனிடத்தில் தோஷங்களில்லை. ஆதலால், ஈசுவரனிடத்தில் சர்வக்ஞத்தன்மை முதலியன இருக்கின்றன. ஜீவனிடத்தில் அற்பக்ஞத்தன்மை முதலியன இருக்கின்றன.
 
ஆபாஸத்திற்கும் பிரதிபிம்பத்திற்கும் இத்துணைப் பேதமுண்டு. ஆபாஸ பட்சத்தில் ஆபாஸன் மித்யா. பிரதிபிம்ப வாதத்தில் பிரதிபிம்பம் மித்யாவன்று  சத்தியமாம். ஏனெனின், பிரதிபிம்ப வாதியின் சித்தாந்தம் இதுவாம். கண்ணாடியில் தோன்றும் முகத்தின் பிரதிபிம்பம் முகத்தின் சாயையன்று. ஏனெனின், சாயையின் சுபாவம் இதுவாம். எந்தத்திக்கில் சாயை உடையவன் முகமும் பின்புறமும் இருக்கின்றனவோ அந்தத் திக்கிலேயே சாயையின் முகமும் பின்புறமும் இருக்கின்றன. கண்ணாடியில் பிரதிபிம்பத்தின் முகமும், கண்ணாடியில் சாயாரூபப் பின்புறமும் பிம்பத்திற்கு எதிராயிருக்கின்றன. ஆதலால் கண்ணாடியில் சாயாரூபப் பிரதபிம்பமில்லை. ஆனால், கண்ணாடியை விஷயமாக்குவதற்காக நேத்திர வாயிலாக வெளிப்பட்ட அந்தக்கரணத்தின் விருத்தி, கண்ணாடியை விஷயம் செய்து அக்காலத்திலேயே கண்ணாடியில் இருந்து நிவிருத்தியாய்க் கழுத்திலிருக்கும் முகத்தை விஷயமாக்குகின்றது.
 
எங்ஙனம், சுற்றும் வேகத்தினால் கொள்ளிக் கட்டையின் சக்கரம் தோன்றுகின்றது. அது சக்கரமன்றோ, அங்ஙனமே கண்ணாடியையும், முகத்தையும் விஷயமாக்குவதில் விருத்தியின் வேகத்தால் முகம் கண்ணாடியில் இருக்கின்றதாகத் தோன்றுகின்றது. ஆனால், முகம் கழுத்திலேயே இருக்கின்றது  கண்ணாடியில் இல்லை  சாயையுமன்று. விருத்தியின் வேகத்தால் கண்ணாடியில் உண்டாகும் முகத்தின் தோற்றம் எதுவோ அதுவே பிரதிபிம்பமாம்.
 
இவ்வாற்றால், கண்ணாடியாகிய உபாதியின் சம்பந்தத்தால் கழுத்தின் மீது உள்ள முகமே பிம்பரூபமாகவும், பிரதிபிம்ப ரூபமாகவும் இருக்கின்றது. விசாரித்துப் பார்க்குமிடத்து, பிம்பப்பிரதிபிம்ப பாவங்களில்லை. அதுபோல அக்ஞான ரூப உபாதியின் சம்பந்தத்தால் அசங்க சேதனத்தில் பிம்ப ஸ்தானத்து ஈசுவர பாவமும், பிரதிபிம்ப ஸ்தானத்து ஜீவ பாவமும் பிரதீதியாகின்றன. விசார திருஷ்டியினால் ஈசுவரத் தன்மையும் ஜீவத் தன்மையும் இல்லை.
 
அக்ஞானத்தினால் சேதனத்தில் ஜீவத்தன்மையின் தோற்றம் எதுவோ அதுவே அக்ஞானத்திலுள்ள பிரதிபிம்பமென்று கூறப்படுகின்றது. ஆதலால், பிம்பபாவமும் பிரதிபிம்ப பாவமும் மித்யாவாம். ஸ்வரூபமாகப் பிம்பப் பிரதிபிம்பங்கள் சத்தியங்களாம். ஏனெனின், பிம்பப் பிரதிபிம்பங்களின் ஸ்வரூபம் திருஷ்டாந்தத்திலோ முகமாம், தாஷ்டாந்தத்திலோ சேதனமாம். அந்த முகமும் சேதனமும் சத்தியமாம்.
 
இவ்வாற்றால் பிரதிபிம்பம் ஸ்வரூபமாகச் சத்தியமாயிருத்தலால், சத்தியம் எனப்படுகின்றது. ஆபாஸத்தின் ஸ்வரூபம் சாயையெனக் கொண்டிருக்கின்றனர்  ஆதலால், மித்யாவாம். இது ஆபாஸவாதம், பிரதிபிம்ப வாதங்களின் பேதங்களாம்.
 
சில கிரந்தங்களில் சுத்த சத்துவகுண சகித மாயா விசிஷ்ட சேதனம் ஈசுவரன் எனப்படுகின்றது. மலின சத்துவகுண சகித அந்தக்கரணத்தின் உபாதானமான அவித்யாவின் அம்ச விசிஷ்ட சேதனம் ஜீவனென்று கூறப்படுகின்றது. இதனை அவச்சேத வாதமென்பர்.
 
வேதாந்தத்தின் பிரக்கிரியைகள் யாவும் அத்வைத ஆத்மாவை அறிவித்தல் பொருட்டேயாகும். ஆதலால், எந்தப் பிரக்கிரியையால் ஜிக்ஞாஸுவுக்குப் போதம் உண்டாகுமோ, அந்தப் பிரக்கிரியே அவனுக்கு நலமுடையதாம். அங்ஙனம் ஆயினும் வாக்கிய விருத்தியிலும், உபதேச ஸஹஸ்ரி என்னும் கிரந்தத்திலும் பாஷியக்காரரால் ஆபாஸவாதமே எழுதப்பட்டிருக்கின்றது. ஆதலால், ஆபாஸ வாதமே முக்கியமாகும்.
 
அவ்வாறே மாயை, மாயையிலுள்ள ஆபாஸன், மாயையின் அதிஷ்டான சேதனம் இந்த மூன்றும் சேர்ந்து சர்வசக்தி, சர்வக்ஞத் தன்மை முதலிய தர்மங்களுடன் கூடிய ஈசுவரன் எனப்படும். அதுவே தத் பதத்தின் வாச்சியமாகும். வியஷ்டி அவித்யா. அதிலுள்ள ஆபாஸம், அதன் அதிஷ்டான சேதனம் இம்மூன்றும் சேர்ந்து அற்பசக்தி, அற்பக்ஞத் தன்மை முதலிய தர்மங்களுடன் கூடியவன் ஜீவன் எனப்படும். அது த்வம் பதத்தின் வாச்சியமாம். இவ்விரண்டின் ஏகத்துவத்தை தத்துவமஸி வாக்கியம் போதிக்கின்றது, அது பொருந்தாது. ஆதலால் ஆபாஸ சகிதமாயை, மாயையாலுண்டான சர்வ சக்தி, சர்வக்ஞத் தன்மை முதலிய தர்மங்கள் என்னும் இத்துணை வாச்சியங்களை விட்டு. சேதன பாகத்தில் தத் பதத்திற்குப் பாகத்தியாக லட்சணை சித்திக்கின்றது.
 
அவ்வாறே, ஆபாஸ சகித அவித்யாம்சம் அவித்யாவாலுண்டான அற்ப சக்தி அற்பக்ஞத் தன்மை முதலிய தர்மங்களாய த்வம் பதத்தின் வாச்சிய பாகத்தை விட்டுச் சேதன பாகத்தில் த்வம் பதத்திற்குப் பாகத்தியாக லட்சணை சித்திக்கின்றது. இவ்வாறு பாகத்தியாக லட்சணையால் ஈசுவர ஜீவர்களின் ஸ்வரூபத்திலுள்ள லட்சியமான சேதன பாகங்களின் ஏகத் தன்மையைத் தத்துவமஸி என்னும் மகாவாக்கியம் போதிக்கின்றது. அதுபோல அயம் ஆத்மா பிரம்மம் என்னும் மகாவாக்கியத்தில், ஆத்ம பதத்திற்கு ஜீவன் வாச்சியமாம். பிரம்ம பதத்திற்கு ஈசுவரன் வாச்சியமாம். பிரம்ம பதத்திற்குச் சுத்தம் வாச்சியமன்று. ஈசுவரனே வாச்சியமென்பது நான்காவது அத்தியாயத்தில் பிரதிபாதிக்கப்பட்டிருக்கின்றது. முன்போல் இரண்டு பதங்களுக்கும் லட்சணையிருக்கின்றது. அயம் என்பது எல்லோருக்கும் அபரோக்ஷமான ஆத்மா பிரம்மமென்பது வாக்கியத்தின் அர்த்தமாம்.
 
அஹம் பிரம்மாஸ்மி என்னும் மகா வாக்கியத்தில் அஹம் பதத்திற்கு ஜீவன் வாச்சியமாகும். பிரம்ம பதத்திற்கு ஈசுவரன் வாச்சியமாம் என்னும் இவ்விரண்டு பதங்களுக்கும் சேதன பாகத்தில் லட்சணையிருக்கின்றது. நான் பிரம்மமாக இருக்கிறேன் என்பது வாக்கியத்தின் அர்த்தமாகும். பிரக்ஞானம் ஆனந்தம் பிரம்மம் என்னும் மகாவாக்கியத்தில், பிரக்ஞான பதத்திற்கு ஜீவன் வாச்சியமாம்  பிரம்ம பதத்திற்கு ஈசுவரன் வாச்சியமாம். லட்சணை முன் போலவாம்.
 
இலட்சியமான பிரம்மாத்மா ஆனந்த குணமுடையதன்று, ஆனந்த ரூபமாகவே அது இருக்கின்றது என்னும் அர்த்தத்தினை அறிவித்தல் பொருட்டு ஆனந்தம் என்னும் பதமிருக்கின்றது. ஆத்மாவின் அபின்னமான பிரம்மம் ஆனந்த ரூபம் என்பது வாக்கியார்த்தமாம். எங்ஙனம் மகாவாக்கியத்தில் பாகத்தியாக லட்சணை இருக்கின்றதோ, அங்ஙனமே அன்னிய வாக்கியங்களிலும் சத்தியம், ஞானம், அனந்தம் என்னும் பதங்களும் சுத்தப் பிரம்மத்தைப் பாகத்தியாக லட்சணையினாலேயே போதிக்கின்றன, சக்தியால் போதிக்கின்றதில்லை. ஏனெனின், சுத்தப் பிரம்மம் எந்தப் பதத்திற்கும் வாச்சியமன்று என்பது சித்தாந்தமாம். ஆதலால் எல்லாப் பதங்களும் விசிஷ்டத்தின் வாசகங்களும் சுத்தத்தின் லட்சியங்களுமாம்.
 
மாயையின் அபேக்ஷிக சத்தியத் தன்மையும், சேதனத்தின் நிரபேக்ஷிக சத்தியத் தன்மையும் சேர்ந்து சத்தியமென்னும் பதத்தின் வாச்சியமாகின்றது. நிரபேக்ஷிக சத்தியம் லட்சியமாம்.
 
புத்தி விருத்தி ரூப ஞானமும், ஸ்வயம் பிரகாச ஞானமும் ஆகிய இரண்டும் சேரும்போது ஞான பதத்தின் வாச்சியமாகும். ஸ்வயம் பிரகாச பாகம் லட்சியமாம். விஷய சம்பந்தத்தால் உண்டாம் சுகாகாரமான சாத்விக அந்தக்கரண விருத்தியும், பரமப் பிரேமைக்கிடமான ஸ்வரூப சுகமுமாகிய இரண்டும் சேர்ந்து ஆனந்தபதத்தின் வாச்சியமாம். விருத்தி பாகத்தினை விட்டு ஸ்வரூப பாகம் லட்சியமாகும். இவ்வாறு, சகல பதங்கட்கும் சுத்தப் பிரம்மத்தில் லட்சணை சங்க்ஷேப சாரிரகத்தில் பிரதிபாதிக்கப்பட்டிருக்கின்றது.
 
கங்கையினிடத்துச் கிராமம் என்னுமிடத்தில் ஜகதி லட்சணையையறிக.  சிவப்பு ஓடுகின்றது என்னுமிடத்தில் அஜகதி லட்சணையை அறிக. அதுவே இது என்னுமிடத்தில் பாகத் தியாக லட்சணை இருக்கின்றது. இதற்கு ஜகதி, அஜகதி லட்சணை என்பது வேறுபெயராம். தத்துவமஸி முதலிய மகா வாக்கியங்களில் ஜகதி லட்சணையினையும், அஜகதி லட்சணையினையும் நீக்கிப் பாகத்தியாக லட்சணை காட்டப்பட்டிருக்கின்றது. பிரம்மம் எந்தப் பதத்திற்கும் வாச்சியமல்லவென்று வேதம் கூறுகின்றது. ஆதலால் எல்லாப் பதங்களிலும் நீ இவ்வாறு அறிதல் வேண்டும். மாயையின் ஆபேக்ஷிக சத்தியத் தன்மையும், பிரம்மத்தின் நிரபேக்ஷிக சத்தியத் தன்மையும், ஆகிய இரண்டும் சேர்ந்து சத்திய பதத்தின் வாச்சியமாமென்ற முனிவர்கள் கூறுகின்றனர். பிரம்மத்திலுள்ள சத்தியத் தன்மை லட்சிய பாகமென அறிக. புத்தி விருத்தியும் ஞானமும் சேர்ந்து ஞான பதத்தின் வாச்சியமாம். புத்தி விருத்தியை விட்டு ஞான ஸ்வரூபம் லட்சியமாகும். ஆத்மாவும் விஷய சுகமும் சேர்ந்து ஆனந்த பதத்தின் வாச்சியமாகும். விஷய சுகத்தை விட்டு ஆத்ம சுகத்தை ஆனந்த பதத்தின் லட்சியமாக அறிக.
 
கேள்வி. இரண்டு பதங்களிலும் லட்சணையை அங்கீகரித்தல் நிஷ்பலமாம்.
பதில்: மகாவாக்கியங்களில் விரோதத்தை நீக்குவதற்காக இரண்டு பதங்களிலும் லட்சணை அங்கீகரிக்கப்பட்டது. அங்கு ஒரு பதத்தில் லட்சணையை அங்கீகரிப்பதனாலேயே விரோதம் நிவிருத்தியாகிவிடும். இரண்டு பதங்களிலும் லட்சணையை அங்கீகரிப்பது பிரயோஜனமில்லை என்று சிலர் கூறுகின்றனர். இதன் தாத்பர்யம் இதுவாம். சர்வக்ஞத்தன்மை முதலியவற்றோடு கூடியதற்கு அற்பக்ஞத் தன்மை முதலியவற்றோடு கூடியதோடு ஏகத்துவம் பொருந்தாதாம் ஆயினும், ஒரு பதத்தின் லட்சியமாகிய சுத்தத்திற்கு விசிஷ்டத்தோடு ஏகத் தன்மை பொருந்துகின்றது.
 
உதாரணம்: சூத்திர மனிதன் பிராமணன் என்றிவ்வாறு சூத்திரத்துவ தர்ம விசிஷ்ட மனிதனுக்குப் பிராமணத்துவ தர்ம விசிஷ்டத்தோடு ஏகத்தன்மை கூறுதல் விருத்தமாம். மனிதன் பிராமணன் என்றிவ்வாறு சூத்திரத்துவ தர்மமின்றிய சுத்த மனிதனுக்குப் பிராமணத்துவ விசிஷ்டத்தன்மையைக் கூறுதலில் விரோதமில்லை.
 
அங்ஙனமே, அற்பக்ஞத் தன்மை முதலிய தர்ம விசிஷ்ட சேதனத்திற்கும், சர்வக்ஞத்துவ முதலிய தர்ம விசிஷ்டத்திற்கும் ஏகத்துவம் விருத்தமாகும். ஆனால் ஜீவ-ஈசுவர வாசக பதங்களுக்குச் சேதனத்தில் லட்சணையால் சேதன மாத்திரத்திற்குச் சர்வக்ஞத் தன்மை முதலிய தர்ம விசிஷ்டத்தோடாவது, அற்பக்ஞத் தன்மை முதலிய தர்ம விசிஷ்டத்தோடாவது ஏகத் தன்மை கூறுதலில் விரோதமில்லை. ஆதலால், இரண்டு பதங்களில் லட்சணையை அஙகீகரிப்பதில் ஒரு யுக்தியுமில்லை.
 
ஒரு பதத்தில் லட்சணையை அங்கீகரிக்கின்றவனை, இரண்டு பதங்களில் எந்தப் பதத்தில் லட்சணையிருக்கின்றது என்று கேட்போம். எல்லா மகா வாக்கியங்களின் முதல் பதத்தில் லட்சணையிருக்கின்றது, இரண்டாவதில் இல்லை. அல்லது இரண்டாவது பதத்தில் லட்சணை எல்லா வாக்கியங்களிலும் இருக்கின்றது. முதல் பதத்திலில்லையென்று கூறுவானாயின், முதல் பதத்திலாவது இரண்டாம் பதத்திலாவது நியமமாக லட்சணை எல்லா வாக்கியங்களிலும் இருக்கின்றதென்று கொண்டால், வாக்கியங்களுக்குப் பரஸ்பரம் விரோதமுண்டாம். ஏனெனின், அஹம் பிரம்மாஸ்மி, பிரக்ஞானம் ஆனந்தம் பிரம்மம், அயமாத்மா பிரம்மம் என்கின்ற இந்த மூன்று வாக்கியங்களில், முதலாவது பதம் ஜீவ வாசகமாம். தத்துவமஸி வாக்கியத்தில் முதல்பதம் ஈசுவரனை அறிவிப்பதாம்.
 
முதல் பதத்தில் எல்லா வாக்கியங்களிலும் லட்சணையை அங்கீகரித்தால் சேதன சர்வக்ஞத் தன்மையாதி விசிஷ்ட அம்சம்யாவும் ஈசுவர ரூபமாக இருக்கின்றதென்று முதல் மூன்று வாக்கியங்களுக்கும் அர்த்தமாகும். சேதனம் அற்பக்ஞ தன்மை முதலியவற்றோடு கூடிய சம்சாரியாகிய ஜீவ ரூபமென்று தத்துவமஸி என்னும் வாக்கியத்திற்கு அர்த்தமாகும். ஏனெனின், மூன்று வாக்கியங்களிலும் முதல்பதம் ஜீவ வாசகமாம். அதற்குச் சேதன பாகத்தில் லட்சணையுண்டு. இரண்டாவதாகிய ஈசுவர வாசக பதத்திற்கு வாச்சியம் கிரகிக்கப்பட்டிருக்கின்றது.
 
தத்துவமஸியில் முதலாவது ஈசுவர வாசக பதமாம். அதற்குச் சேதன பாகத்தில் லட்சணையுண்டு. இரண்டாவது ஜீவ வாசக பதமாம். அதன் வாச்சியம் கொள்ளப்படுகின்றது. இவ்விதமாக லட்சணையை நியமம் செய்யின், வாக்கியங்களுக்குப் பரஸ்பரம் விரோதமுண்டாகும். அதாவது முதல் பதத்தில் லட்சணையை அங்கீகரிக்கின், மூன்று வாக்கியங்களிலும் முதலாவதாகிய ஜீவ பதத்திற்கு வாச்சியத்தின் கிரகணமும், இரண்டாவதாகிய ஜீவ பதத்திற்கு வாச்சியத்தின் கிரகணமும், இரண்டாவதாகிய ஈசுவர பதத்திற்குச் சேதன பாகத்தில் லட்சணையும் கொள்ளப்படுகின்றன. ஆதலால், அற்பக்ஞத் தன்மை முதலிய தர்மவிசிஷ்ட சேதனமிருக்கின்றது என்ற மூன்று வாக்கியங்களுக்கும் அர்த்தமாகும். தத்துவமஸி வாக்கியத்தில் முதலாவதாகிய ஈசுவர பதத்திற்கு வாச்சியத்தின கிரகணமும், இரண்டாவதாகிய ஜீவ பதத்திற்குச் சேதன பாகத்தில் லட்சணையும் கொள்ளப்படுகின்றன. ஆதலால், சர்வக்ஞத் தன்மை முதலிய தர்ம விசிஷ்ட சேதனமிருக்கின்றதென்று தத்துவமஸி வாக்கியத்திற்கு அர்த்தமுண்டாதலால், பரஸ்பரம் விரோதமேயுண்டாகும்.
 
இவ்வாற்றால், முதல் பதத்திலாவது இரண்டாவது பதத்திலாவது லட்சணையின் நியமம் பொருந்தாது. ஆதலால் நல்லிணக்கமுடைய ஆச்சாரியர்கள் இரண்டு பதங்களிலும் லட்சணையினைக் கூறுகின்றார்கள்.
 
முதல் பதத்திலாவது இரண்டாவது பதத்திலாவது லட்சணையிருக்கின்றதென்று நியமம் செய்யாது, எல்லா வாக்கியங்களிலும் ஈசுவர வாசக பதத்தில் லட்சணை இருக்கின்றதென்று நியமம் செய்யின், அந்த ஈசுவர வாசக பதம் முதலாவதாகவாவது, இரண்டாவதாகவாவது இருத்தல் கூடும்  அதனால் வாக்கியங்களுக்குப் பரஸ்பரம் விரோதமில்லை என்று கூறின், அதன் சமாதானம். ஈசுவர வாசக பதத்தினையே லக்ஷகமெனின், சர்வ அர்த்தங்களும். அற்பக்ஞத் தன்மை பராதீனத்தன்மை, ஜனன மரண முதலிய துக்க சாதனங்களுமாகிய இவற்றிற்கு இருப்பிடமான சம்சாரியாகிய ஜீவன் ஸ்ருதி வாக்கியங்களில் ஞேயமாகின்றான். அதனால் மோட்சத்திற்கு பாதகமுண்டாம்.
 
இதன் தாத்பர்யம் இதுவாம். ஈசுவர வாசக பதத்திலேயே லட்சணையை அங்கீகரிக்கின், மகாவாக்கியத்திற்கு இவ்வர்த்தமுண்டாகும். தத் பதத்திற்கு லட்சியமான அத்வயமாயும், அசங்கமாயும், மாயா மலமற்றதாகவும் இருக்கின்ற சேதனம், காமகர்ம அவித்யாவின் அதீனமாய், அற்ப அறிவு, அற்ப சக்தி, பரிச்சின்னம், புண்ணிய பாவங்கள், சுக துக்கங்கள், ஜனன மரணங்கள், கமனாகமனங்கள் முதலிய அனேக அனர்த்தங்களுக்குப் பாத்திரமாம். மகா வாக்கியத்திற்கு, இவ்வாறு அர்த்தமுண்டாயின். ஜிக்ஞாசுவிற்கு இந்த அர்த்தத்தில் புத்தியை நிலைப்படுத்தும்படி நேரிடும். எதில் புத்தி நிலைக்கின்றதோ, பிராண வியோகத்தின் பின்னர் அதனையே அடைகின்றான். இதனால், வேதவாக்கிய விசாரத்தால் முமுக்ஷுவிற்கு அனர்த்தமே பிராப்தம் ஆகும். ஆனந்தத்தின் பிராப்தி உண்டாவதில்லை. ஆதலால், ஈசுவர வாசக பதத்தில் லட்சணை இருக்கின்றது  ஜீவ வாசக பதத்தில் லட்சணை இல்லை என்னும் நியமம் அசங்கதமாம்.
 
எல்லா மகாவாக்கியங்களிலும் ஜீவ வாசக பதத்தில் லட்சணை இருக்கின்றது. ஈசுவர வாசகத்தில் இல்லை. ஆதலால், புருஷார்த்தத்திற்கு பாதகமில்லை. ஏனெனின், ஜீவ வாசக பதத்தில் லட்சணையை அங்கீகரிக்கின், த்வம் பதத்தின் லட்சியமான சேதனபாகம், சர்வ சக்திமானாயும,  சர்வக்ஞனாயும், சுதந்திரனாயும், ஜன்மாதி பந்தமற்றதாயுமிருக்கின்ற ஈசுவர ரூபமாயிருக்கின்றது என்று மகாவாக்கியத்திற்கு அர்த்தமாகும். இந்த அர்த்தத்தில் புத்தியை நிறுத்துவதினால் ஜிக்ஞாஸுவுக்கு அதி உத்தமமான ஈசுவர பாவமே பிராப்தம் ஆகும். ஆதலால், ஜீவவாசக பதத்தில் லட்சணையின் நியமம் செய்யப்படும் என்று கூறின், அதன் சமாதானம். த்வம் பதத்தின் லட்சியமாகிய சாட்சியை ஈசுவர ரூபமாகக் கூறுதல் பொருந்தாது. ஆதலால், யதீசுவரோத்தம சுவாமிகள் இரண்டு பதங்களிலும் லட்சணையினைக் கூறுகிறார்.  இதன் தாத்பர்யம் இதுவாம். ஜீவ வாசக பதத்தில் லட்சணையை அங்கீகரித்து, ஈசுவர பதத்தின் லட்சனை வியாபக சேதனத்திலிருக்கின்றதா? அல்லது எவ்வளவிடத்தில் ஜீவனுடைய உபாதி இருக்கின்றதோ அவ்வளவிடத்திலுள்ள சாட்சி சேதனத்தில் இருக்கின்றதா? என்று கேட்டல் வேண்டும்.
 
வியாபக சேனத்தில் த்வம் பதத்தின் லட்சணையைக் கூறின், அது பொருந்தாது. ஏனெனின், வாச்சியார்த்தத்தில் எது பிரவேசிக்கின்றதோ அதில் பாக தியாக லட்சணை சம்பவிக்கின்றது. வாக்கியத்தில் வியாபக சேதனம் பிரவேசிக்கின்றதில்லை. ஆனால், ஜீவனுடைய உபாதி தேசத்திலிருக்கின்ற சாட்சி சேதனம் வாச்சியத்தில் பிரவேசிக்கின்றது. ஆதலால், சாட்சி சேதனத்தின் கண்ணேயே த்வம் பதத்தின் லட்சணை இருக்கின்றது, வியாபக சேதனத்தில் இல்லை. அந்தச் சாட்சி சேதனத்தில் எல்லோருடைய இதயங்களையும் பிரவேசித்தல், சர்வப் பிரபஞ்சத்திலும் வியாபித்தல் முதலிய ஈசுவர தர்மங்கள் சம்பவிக்காது. சாட்சி எப்போதும் அபரோக்ஷமாயிருக்கிறது  அதனிடத்தில் பரோக்ஷத் தன்மையாகிய ஈசுவர தர்மங்களின் அத்யந்த அசம்பவமிருக்கின்றது.
 
மாயாரகித மாயாவிசிஷ்டனென்று கூறுதல் சம்பவிக்காது. தண்டமில்லாதவனை தண்டி என்று கூறுதலும், சம்ஸ்காரமின்றிய த்விஜ பாலனைச் சம்ஸ்கார விசிட்டனென்ற கூறுதலும் சம்பவிக்காது. ஆதலால், சாட்சி சேதனத்திற்கு ஈசுவரனோடு அபேதம் கூறின், மகாவாக்கியம் அசம்பவ அர்த்தத்தைப் பிரதிபாதிப்பதாகும்.
 
இரண்டு பதங்களிலும் லட்சணைய அங்கீகரிக்கின் தோஷமில்லை. ஏனெனின், ஏகத்துவ விரோதியான தர்மங்களெல்லாவற்றையும் விட்டு இரண்டு பதங்களிலும் உள்ள பிரகாசரூப சேதனமாகிய வாச்சிய பாகம் எதுவோ அந்த எல்லாத்தர்மங்களும் இல்லாத சேதனத்தில் இரண்டு பதங்களுக்கும் லட்சணையாம்.
 
உபாதியினாலும், உபாதியினாலாகிய தர்மங்களினாலும் சேதனத்திற்குப் பேதமிருக்கின்றது, ஸ்வரூபமாக இல்லை. உபாதியையும் உபாதியினால் உண்டாகும் தர்மங்களையும் விடுவதனால் இரண்டு பதங்களின் லட்சியமான சேதனத்திற்கு ஏகத்துவம் சம்பவிக்கின்றது. கடாகாசத்தில் கட திருஷ்டியை விட்டு கட விசிஷ்ட ஆகாசத்தோடு ஏகத்துவம் பொருந்துவதில்லை. கட திருஷ்டியை விடுவதனால் ஏகத்துவம் பொருந்துகின்றது.
 
எல்லா வாக்கியங்களிலும் “தத் த்வம்”, “த்வம் தத்”. என்றிவ்வாறு ஓதப் புரோத பாவத்தின் கிரமத்தை அறிக. இந்த ஓதப்புரோத பாவத்தைச் செய்தலால் வாக்கியத்தின் அர்த்தத்திலுள்ள பரோக்ஷத் தன்மை பரிச்சின்ன தன்மைப் பிராந்தி போய்விடுகின்றது.
 
“தத் த்வம்” என்று கூறுவதனால் தத் பதத்தின் அர்த்தத்திற்குத் த்வம் பதத்தின் அர்த்தத்தோடு அபேதம் கூறப்பட்டது. அந்தத் த்வம் பதத்தின் அர்த்தமாகிய சாட்சி நித்திய அபரோக்ஷமாயிருக்கின்றது. அதனால் பரோக்ஷத் தன்மைப் பிராந்தி நாசமாகின்றது. “த்வம் தத்” என்று கூறுவதனால் த்வம் பதத்தின் அர்த்தத்திற்குத் தத் பத அர்த்தத்தோடு அபேதம் கூறப்பட்டதாகின்றது. அந்தத் தத் பதத்தின் அர்த்தம் வியாபகமாயிருத்தலினால் பர்ச்சின்னத் தன்மைப் பிராந்தி நாசமாகின்றது.
 
அங்ஙனமே “அகம் பிரம்மம்”,”பிரக்ஞானம்”, ”பிரம்மம்”, ஆத்மா பிரம்மம் எனனும் இவற்றால் பரிச்சின்னத் தன்மை நாசமாகின்றது. பிரம்மம் அகம், பிரம்மம் பிரக்ஞானம், பிரம்மம் ஆத்மா என்னும் இவற்றால் பரோக்ஷத் தன்மை நாசமாகின்றது.
 
எங்கு வேத வாக்கியங்களும் ஸ்மிருதி வாக்கியங்களும் ஜீவப் பிரம்மங்களின் ஏகத்துவத்தைக் கூறுகின்றனவோ, அங்கு முற்றும் பாகத்தியாகத்தையே யதார்த்தமாக அறிந்து கொள்வாயாக.
 
இவ்விதமான குரு உபதேசத்தினைக் கேட்டுச் சிஷ்யன் அப்பொழுதே கிருத கிருத்தியனானான். இதன் யதார்த்தத்தை விசாரிக்கின்றவனுடைய சம்சாரம் நசித்துப்போகும். மித்யாவான குருவினால் சம்ஸ்கிருத பாஷையில் இக்கிரந்தம் உபதேசிக்கப்பட்டது. இதைக் கேட்கின்றதனால் அக்ஞானம் நாசமாகின்றது. இது அந்த கிரந்தத்தின் பாஷா ரூபமாகச் செய்யப்பட்டது. அக்கிருத தேவனுக்குச் சொப்பனத்தில் இந்த உபதேசத்தைக் குரு செய்தார். அதனால் துக்க மூலமான மித்யாவின சொரூபம் நசிக்கவில்லை.
 
குருவே! நீங்கள் உபதேசித்தவைகள் அனைத்தும் எனது இதயத்தில் வந்தது. ஆனால் துக்கத்திற்குக் காரணமான வனம் எனக்கு இன்னும விளங்கிக் கொண்டிருக்கின்றது  எந்த உபாயத்தால் அது நசித்துப் போகுமோ அதனைக் கூறி அருள்வீராக.
 
சிஷ்யன் வார்த்தையைக் கேட்டுக் குரு கூறுகின்றார். சிஷ்யனே! வனம் நசிக்கும்படியான உபாயத்தைக் கேட்பாயாக. இத்தன்மையான உபாயத்தினை விட வேறு உபாயமில்லை. வனத்தினை நாசம் செய்யும் ஹேது இதுவேயாம். மகாவாக்கியத்தின் அர்த்தத்தை விசாரணை செய்து நான் அக்கிருதன் என்று நிச்சயித்துக் கூறுவாயென்றனர். சிஷ்யன் அங்ஙனமே வாக்கியத்தினை விசாரணை செய்து நான் அக்கிருதன் என்று உரத்துக் கூறினான்  நித்திரை ஒழிந்து கண் விழித்துக் கொண்டான், அந்தக் கணமே வனம், கிரந்தம், குரு எல்லாம் நாசமாகிவிட்டன. வன துக்கத்தை மறந்து தான் அக்கிருதன் என்று நன்கறிந்து சுகியானான்.
 
அக்கிருத தேவனிடத்து நித்திரையால் எவ்வாறு வன துக்கம் உண்டாயிற்றோ, அவ்வாறே ஆத்மாவில் அக்ஞானத்தால் ஜகத்தின் துக்கம் பிரதீதியாகின்றது. எவ்வாறு மித்யாவான குருவினாலும், கிரந்தத்தினாலும் மித்யாவான வனம் நசித்ததோ, அவ்வாறே மித்யாவான குருவினாலும், வேதத்தினாலும் மித்யாவான ஜகத்தின் துக்கம் பர்காரமாகின்றது.
 
இனியநல் வாக்கி யத்தி னிலக்கியப் பொருளை நன்கு
தனிமையா யுணர்ந்து கொண்டு தகுந்தசிக் ஞாசு பூர்ணப்
புனிதமாங் கிருத கிருத்தியம் பூண்டன்ன தயாளு தீன
தனிநீரா வரண மாயும் தாதுவே நானா கின்றேன்.
 
பொருள்: வாக்கியங்களின் லட்சியார்த்தத்தை அறிந்து ஜிக்ஞாசு பூர்ணகிருத கிருத்தியனாகின்றான். தீனதயாளுவாயும், நிராவரணமாயும் இருக்கின்ற தாதுவே நான். குரு வேதாதி சாதன மித்யா வர்ணனமென்னும் பெயரினுயுடைய இந்த அத்தியாயம் முற்றிற்று.
 

----ooo000ooo----